Çocuklarda Utangaçlık ve Sosyal Kaygı Bozukluğu

Çocukların yüzde 5 kadarında sosyal endişeye rastlanır. Başkalarının yakınında olmak veya onlarla temas kurma beklentisi zihinlerinin kovanlara bölünmesine neden olur. Kaygılar, kurallar, uyarılar, eleştiriler ve felaketlerle zihinleri öylesine bulanır ki, diğer yapılandırılmış beyin aktivitelerine yer kalmaz.

Tedavi edilmezse, çocukluktaki sosyal endişe fırsatları sınırlandırır ve yetişkinlikte profesyonel, sosyal ve akademik zorluklara neden olur. Neyse ki sosyal endişe yüksek oranda tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır ve çocuklar sosyal anlamda güvenli ve becerikli olmayı öğrenebilirler. Sosyal endişenin en acı verici yanlarından biri geri tepmesidir. Çocuklar ne kadar tahta döşemelerin ardında kaybolmak isteseler de saklanma çabaları onları daha görünür, korkularını daha şeffaf hale getirir. Bütün gözleri görünen bir çıbanın üzerine dikildiğinizden emin olduğunuzda hissedebileceğiniz gibi her şeyin acı verecek kadar bilincidirler. Bir sahne ışığının altındayken endişemizin birkaç kademe yükseldiğini hissederiz. Sosyal endişe sahibi çocuklar için bu sahne ışığı seyyardır. Sahne arkası yoktur, her şey herkese açıktır. Arabada konuşmak ya da şarkı söylemek, evinizin önündeki çimenlikte görünmek gibi en sıradan anlarda bile çocuğunuz sürekli incelendiğini hisseder. Karışıklık beklenen bir ortama girdiğinde, her hareketi takip eder, attığı her adıma dikkat eder. Bunun yerine etkileşime odaklansa ve sosyal becerilerini adım adım uygulamaya çalışsa, konfor bölgesini evinin sınırları dışına genişletecebilecek ve sosyal olayların yalnızca yaşanılası değil, aynı zamanda keyif verici olduğunu da keşfedecektir. Sosyal endişeli çocukları özellikle engelleyen şey, gelişen kısır döngüdür. Yaşıtlarından olumsuz tepki alma beklentisi ya da abartısı daha fazla geri çekilmesine yol açar ve bu durum diğer çocukların onu içlerine alma ya da almama tutumlarını etkiler. Endişeli çocuklar bu nedenle daha az popülerdir. Gerçekten sevilmiyor değillerse bile, sosyal statüleri umursanmazlıkla tarif edilebilir. Bu durumda çevrelerinde iletişime girebilecekleri sadece birkaç çocuk kalır. İlgi alanlarının diğer çocuklarınkilere benzemediği hissedebilirler ve belki de sosyal reddedilişin de mantığı budur. Bu çocuklar yaşıtlarından farklı görülebilecekleri için, akademik işleyişleri de durumdan etkilenir. Sınıfta parmak kaldırmaktan korkmak, kimsenin duyamayacağı kadar alçak sesle konuşmak, çağrıldığında gözle görülebilecek şekilde kızarıp bozarmak, tüm bu durumlar çocuk için hem kendini algılaması hem de yaşıtlarıyla paylaştığı sosyal tarihi anlamda zehirlidir.

Tedavi edilmezse, sosyal endişe çocukta yıkıcı etkiler bırakabilir. Okul ve tedavinin ortaklaşa yardımlarıyla, her gün yeni bir yenilginin konusu olmaktansa çocuk okulda başarıyı yaşayabilir. Sosyal endişesi olan gençlerin büyük bir kısmının okula gitmeyi reddetmesi hiç şaşırtıcı değildir.

Çocuklarda Sosyal Kaygı Belirtileri

• • Tanımadıkları insanlarla, yerlerle, durumlarla ilgili kaygı, endişe, fiziksel gerilim

 • • Bir sosyal ortamda veya performans sergileme esnasında utanç verici, mahcup edici bir şeyler yapacak olmanın felç etkisi yaratması

• • Tanıdık insanlarla bile göz teması kurmama (akrabalar ,arkadaşlar)

• • Çok alçak sesle konuşma ya da hiç konuşmama. Örneğin restoranda sipariş verememe, telefonda konuşamama, sınıfta el kaldıramama, hatta sözlü sunum yapacağı günlerde kendini hasta hissetme

• • Okulda, doğum günü partilerinde anneye yapışma, saklanma

• • Soğuk soğuk terleme, titreme, sıcak hissetme, sosyal ortamlarda kızarma

• • Görünüm, saç, giysiler ve yüzle ilgili acı verici kendini bilme hali

• • Diğer çocukların dostça yaklaşımlarına cevap vermekte tereddüt etme, sosyal ilişki kuramama

• • Yapılandırılmamış zamanlarda riski reddetmektense kendini geri çekme – öğle yemeği, teneffüs, grup aktiviteleri

Çocuklarda Endişe İle İlişkilendirilen Ana Baba Davranışları

• AŞIRI KONTROLCÜ ANA BABA : Zorlayıcı ebeveynlik, konuşmaya kontrol uygulama, konuşmada bağımsızlığı ve özgürlüğü sınırlama.

• AŞIRI KORUMACILIK : Sebepsiz yere aşırı tedbirli ve koruyucu davranışlar sergileme

• KAYGILI YORUMLARI MODELLEME : Çocuğun bir ortamdaki riskle ilgili kaygısını paylaşma ve dünyadaki normal şeylerin yanlarına yaklaşılmayacak kadar korkutucu oldukları fikrini destekleme

• SAKINMA DAVRANIŞINI YÜREKLENDİRME veya TOLERANS GÖSTERME : Zor bir şeyi denememeyi önerme veya kabul etme

• REDDETME veya ELEŞTİRME : Yargılayıcı, önemsemeyen ve eleştirel davranışı onaylamama

• ÇATIŞMA : Her beş araştırmadan ikisi ailedeki uyumsuzluk, kavga ve tartışmayı aşırı düzeyde endişeyle ilişkilendirmiştir.

Endişeyi Bastıran Olumlu Ana Baba Davranışları

• ÖDÜLLENDİRME DAVRANIŞLARI : Sonuçlara değil, araçlara odaklanma, mücadeleyi ödüllendirme, kısmi başarılara önem verme

• ENDİŞELİ DAVRANIŞ FAZLASINI SÖNDÜRME : Endişeli davranışı ister ilgiyle ister öfkeyle olsun tepki vermemek yoluyla azaltma

• KENDİ ENDİŞESİNİ KONTROL ALTINDA TUTMA : Stresi dışa vurmayı sınırlandırma, ebeveyn endişelerini ortaya koymama

• AİLE İÇİ İLETİŞİM ve PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİNİ GELİŞTİRME : Evde olumlu iletişimi destekleyen, problem çözme fırsatları sunan açıklık politikası uygulama

• OTORİTER / DEMOKRATİK ANA BABALIK TARZI : Otoriter // demokratik tutuma sahip ana babalar çocuklarını özgürlüklerini destekleyerek yönlendirirler. Bu tutum düşük endişe seviyesi ile ilişkilendirilir (tam tersine tek başına otoriter tutumu benimseyen ana babalar itaat bekler, özgürlüğü kısıtlarlar ya da serbest tutum benimseyen ana babalar davranışı kontrol etmeye yönelik girişimde bulunmazlar ).