Günümüzde kadınların ilk çocuğunu doğurma yaşı 30'lu yaşların başına gelmiştir. Bundan 20 yıl kadar önce, gerek dünyada gerekse Türkiye'de kadınların ilk doğum yaşı 24-25 civarındayken bu gün 30'lu yaşların başına gelmiştir.
Bu ne demektir?
Kariyer yapan kadınlar artık ilk doğumlarını daha geç yaşta yapmaktadır. Böyle olunca biz hekimler çalışan kadınlara rutin kontrolünü yaparken, muhakkak gelecekle ilgili yani üremeleriyle ilgili fikir vermek zorundayız. Biz hekimler rutin taramalarımızda mutlak Smear Tahlili yapıyoruz. Bunun yanı sıra çalışan kadınlara, muayeneye geldiklerinde yumurtalıkları ve yumurtalık hormonları hakkında da mutlak fikir vermek durumundayız.
Bunun ne önemi var?
Çalışan kadın eğer ileriki yaşlarda gebe kalmayı planlıyorsa kadının ileride gebe kalmasını zorlaştıracak bir durum söz konusu olup olmadığını muayene geldiğinde araştırmalıyız. Bunun faydası çalışan kadını önceden bilgilendirmemiz ve onu uyarmamızı sağlamasıdır.
Kimdir bu kadınlar?
Bu kadınlar; 35 yaş ve üzeri olan kadınlar, ailelerinde erken menopoz olan kadınlar yani 40 yaşın altında menopoza giren kadınlar, çikolata kisti hastalığı olan kadınlar, çok sigara içenler, daha evvel yumurtalık cerrahisi ya da tüp cerrahisi geçirmiş yani operasyon geçirmiş kadınlar, daha evvel herhangi bir kanser nedeniyle ışın tedavisi veya ilaç tedavisi almış kadınlar. İşte bu kadınlar gelecek dönemdeki üreme beklentilerini daha erkene almak zorundadırlar.
Bu kadınların önündeki dönemde üremelerinin olup olmayacağını nasıl anlar ve kadınları nasıl yönlendirebiliriz?
Birinci yöntem adedin 3. günü hormonlarına bakmaktır. En önemli hormon burada FSH hormonu yani menopoz hormonu. İkinci yöntem ise yumurta sayısına bakmaktır. Bu yumurta sayısı 6 ve üzerindeyse biraz daha rahat edebiliriz. Yumurta sayısı 4 ve aşağısında ise kadının ilerideki çocuk beklentisini öne almak durumundayız. Çünkü bu tür kadın yumurtalık rezervini erken kaybetmeye aday yani erken menopoza aday bir kadın demektir. Bu noktada böyle kadınların uyarılması ve hamile kalmaya yönlendirilmesi hekimin en önemli görevlerinden biridir.
Ayrıca, sigara içmenin rolü çok önemli, Özelikle çalışan kadınların büyük sorunu sigara içmek, Sigara içmenin kadın sağlığı açısından değişik tehlikeleri var.
Peki nedir bu tehlikeler?
Kısırlık, kemik erimesi, dış gebelik, düşük ve erken menopozda sigaranın etkisi çok büyük. Bu nedenle kadınlar muhakkak sigara içmeye karşı uyarılmalı, Özellikle çalışan kadın sigara kullanarak gündelik hayattaki stressinin önüne geçmeye çalışırken, düşük yapabilir, kısır kalabilir ve erken menopoza girebilir. Bu sigaranın üreme sağlığı açısından kanıtlanmış kesin bulgularıdır.
Alkolün kadın sağlığına bir zararı var mı?
Alkolün özellikle meme kanseri üzerine etkisi var. Çok alındığında aynı zamanda da bebekte özel bir sendroma yol açabiliyor. Yani gebe kadının alkol kullanması çok zararlı ve sakıncalıdır.
Çalışan kadının bir diğer sorunu da korunmadır?
Günlük koşuşturma içerisinde çalışan kadın en entelektüel kadın olsa bile bunu önemsemesine rağmen çoğu zaman gereksiz kürtajlara maruz kalabilir. Kürtaj önemli çünkü ileri de gereksiz kürtajlar kısırlığa ve adet düzensizliğine yol açabilir. Onun için kadın korunmasını iyi bilmelidir. Doktor bu konuda kadını uyarmalıdır. Bu gün bir çok kadın hatta bunların bir çoğu eğitim almış çalışan kadın olmasına rağmen Türkiye'de maalesef geleneksel yöntemlerle korunmaktadır.
Bu yöntemler nelerdir?
Dışarı boşalma veya takvim yöntemidir. Halbuki günümüzde bizim ülkemizde de tüm dünyanın kabul gördüğü gibi modern yöntemler tercih edilmelidir. Ama en basiti doğum kontrol hapları Avrupa ve Amerika'da %20 civarında kullanılırken, Türkiye'deki kullanımı %3-4 civarındadır. Hormon salgılayan deri altı implantları, rahim içi araçlar ve doğum kontrol hapları modern yöntemlerdir. Kadına bunları anlatmak ve hekimiyle beraber en uygun yöntemi seçmesini sağlamak gerekir.
Doğum kontrol hapları, 5 yıl üzeri kullanımda yumurtalık ve rahim kanserini %30-40 oranında azaltmaktadır. Bu açıdan modern bir yöntem olan doğum kontrol haplarının kullanımı çok önemlidir. Doğum kontrol haplarının meme kanseri üzerine etkisi ise nötrdür. Yani artırıcı ve azaltıcı herhangi bir etkisi ise bulunmamaktadır.
Peki çalışan kadın ve gebelik konusunda neler söylenebilir?
Çalışan kadın için diğer bir önemli olay ise gebeliktir. Gebelikte çalışan kadının en önemli sorunu çalışmayla gebeliği bir arada götürmek zorunluluğudur. Ülkemizde son çıkan kanunlarla çalışan kadının yasal izni tek gebelikse sekiz hafta, çoğul gebelikte on haftadır. Bu da çalışan kadın için önemli bir gelişmedir.
Çalışan kadın gebeyken nelere dikkat etmelidir?
Muhakkak sigaradan, alkolden ve kafeinden uzak durmalıdır. Aslında günümüzde yine batı dünyasında çiftler gebe kalmadan evvel doktora başvurmakta ve gebe kalmaya engel bir durum var mı sorusunu araştırmaktadır. Bu çok önemli, Çünkü eğer çiftin gebe kalmaya engel bir durumu varsa önce bu gebe kalmaya engel durumu düzeltilir ve daha sonra gebe kalmasına izin verilir. Öncelikle gelen çiftler aile analizine alınır ve daha sonra bazal testler; idrar ve kan tahlilleri, sarılık testi, aids testi, kızamık geçirip geçirmediği, guatr testi ve eğer yine ailelerinde etnik veya bir başka sorun varsa ona uygun tarama testleri yapılır.
Çalışan kadın ne olursa olsun gebe kaldığını anladığında doktora başvurmalıdır. İlk 32 hafta 3 ile 4 haftada bir, 32 ve 36 hafta arası 2 haftada bir, 36 ve 40 hafta arası haftada bir mutlak doktor kontrolüne gitmelidir. Bu periyodlar çalışan kadın için de geçerlidir.
Sadece çoğul gebelik söz konusu ise çalışan kadına erken doğum riskinin daha fazla olduğu hekim tarafından belirtilmelidir. Özellikle çalışan kadının çalıştığı iş daha çok fiziki güç gerektiriyor ise bu kadınların kontrollerine çok daha dikkat etmesi gerektiği anlatılmalıdır. Rutin kontrollerde erken doğum riskinin olup olmadığı muhakkak doktor tarafından belirlenmeli ve gebe kadın uyarılmalıdır.
Çalışan kadın gebelikte bilgisayar kullanabilir. Bunda bebeği etkileyen herhangi bir mahsur görülmemiştir. Gebe kadın, gebeliğinin 32. haftasına kadar araç kullanabilir, 36. haftasına kadar uçağa binebilir?
Gebe kadın uzun seyahatlerden kaçınmalıdır. Eğer farklı bir etken ya da çoğul gebelik yoksa egzersiz yapmak doğaldır. Fakat bu egzersizler vücut sıcaklığını artıracak ve aşırı terlemeye yol açacak egzersizler olmamalıdır. Bu nedenle yürüme ya da yüzme tavsiye edilir.
Doğum yöntemi için ideali hastanın hekim ile oturup karar vermesidir. Gerek normal gerek sezaryen doğum yönteminde gebe kadın için avantaj ve dezavantajlar değerlendirilmelidir.
Kadınları gebelik riskleri dışında bekleyen önemli hastalıklardan bazıları nelerdir?
Kadının yıllık kontrollerinde kadın sağlığı açısından rahim ağzı kontrolü yapmak da önemlidir. Burada herhangi bir patoloji bulunduğu zaman rahim ağzı kanserini engellemek açısından üst tetkikler yapılır.
Kadınlardaki kanserlere baktığımızda ülkemizde halen rahim ağzı kanseri çok fazladır. Bu kanser çoğu zaman önlenebilen bir kanser olmasına rağmen görülme oranının yüksek olması çok üzücüdür. Diğer önemli kanserler ise yumurtalık ve rahim kanseridir. Bunların içerisinde en sorun yaratan ise yumurtalık kanseridir. Meme kanseri ise en sık görülen kanserdir.
Çalışan kadının gözden kaçırdığı bir diğer durum ise meme kontrolleridir. Günlük yaşamda kadının bir risk faktörü yoksa 40 yaşından sonra iki yılda bir ve 50 yaşından sonra yılda bir mamografi çektirmesi gerekir. Eğer risk faktörü varsa risk faktörü olan kadınların 35 yaşında mamografi ya da meme ultrasonografisi ile bir değerlendirme yaptırması ve sonuçları normal ise 40 yaşından sonra her yıl bir mamografi çektirmesi gerekir.
Amerika, İngiltere ve Kanada'da yaşayan kadınlar rutin kontrol için devlet tarafından hastaneye çağrılmaktadır. Ama Türkiye'de henüz bu uygulama olmadığı için kadının kendisinin doktora başvurması gerekmektedir.
Kimler meme kanseri açısından riskli gruptur?
İlk adedini erken görenler, geç menopoza girenler, çocuk doğurmayanlar veya ilk çocuğunu 30 yaşından sonra yani geç doğuranlar, süt vermeyenler, düzenli alkol alanlar, kilolu olanlar, ailesinde meme kanseri olanlar ve hatta yüksekokul mezunu olmak bile meme kanserinde bir risk faktörüdür.
Çalışan kadın ve çalışma ortamının hijyen şartları için neler söylenebilir?
Özellikle çalışılan yerdeki tuvalet hijyeni kadın sağlığı için çok önemlidir. Bu hijyene her kadın dikkat etmediği zaman vajinal enfeksiyonlar görülmektedir. Şayet bu enfeksiyonlar tedavi edilmezse bütün genital bölgeyi kapsayan rahatsızlıklar gelişebilir. Genital hijyen için kadınlar hem iç çamaşırlarının hijyenine hem de kullandıkları tuvaletin hijyenine önem vermelidir.
Kötü hijyenli ortamın kadın sağlığı açısından üç önemli sakıncası vardır; Kısırlığa yol açabilir, dış gebeliğe yol açabilir ve kronik ağrı yapabilir. Bu yüzden çalışan kadınlar bu konuya da önem göstermelidir.
Kaynak: Family Business Dergisi'nin Ekim 2005 tarihli sayısı için Prof. Dr. Engin Oral'ın hazırladığı makale www.enginoral.com
Siz bir Doktor musunuz?
