Doktorun Cevabı
Murat AYDIN

06.03.2009

Egzama nedir? Egzama, çeşitli kaşıntılı deri hastalıklarına verilen genel bir terimdir. En çok yaygın şekilleri atopik egzama, temas egzaması, seborik egzama ve çocuk bezi egzaması olmaktadır. Atopik kelimesi farklı anlamına gelir. Bu durumda derideki farklılık kastedilmektedir ve kalıtsal alerjik egzama türünün tanımında kullanılmaktadır. Egzama, kronik, yani, uzun süreli ve aküt olabilir ve bir çok kişide yazları iyileşmeye kışları da kötüleşmeye giden bir gelişme gösterebilir. Egzamanın kronik hali, kaşıntılı döküntü şeklinde nitelendirebilir. Kaşımanın neticesinde çabukça çatlayan kalın deriler oluşmaya başlar. Aküt egzama durumunda, deride, muhtemelen sıvı dolu kabarcıklara ek olarak, kızarıklık, şişkinlik ve kaşıntı gözlenir. Egzama durumunda vücudun savunması enfeksiyona karşı zayıflamış olur, ve enfeksiyonlardan ve muhtemelen mantarlardan dolayı kolayca iltihaplanma oluşur. Egzama kimlerde görülür? Atopik egzama rahatsızlığı, öncelikle küçük çocuklarda görülür. Norveç’li çocukların yaklaşık % 15 nin egzama tarafından rahatsızlık gördüğü tahmin edilmektedir. Hastalık, çoğunlukla, çocuk bir kaç aylık iken başlar ve % 60 ında çocuk dört yaşında iken kaybolur. Ancak, hastalık daha sonra erken yaşlarda veya ileri yaşlarda tekrar görülebilir. Temas egzaması, çok küçük yaşlardaki çocuklarda oldukça nadir görülür. Nitekim, çocuğun okul çağlarından itibaren hastalıkta bir artma gözlenir. Kulak memesinde açılan delikler, vücuda metal takı takmak için açılan delikler (piercing), bu amaçla kullanılan ve deri ile temas içinde olan baz metaller nikel’e karşı temas egzamasının artışında önemli rol oynamaktadır. Seborik egzama nispeten daha yaygındır. Bu egzama çok erken yaşlarda ortaya çıkabilir, ancak, çoğunlukla ileri yaşlarda görülmektedir. Egzama hangi belirtiler gösterir? Atopik egzaması, deride kaşıntı ve kurumaya sebep olur. Yeni başlayan veya tekrar ortaya çıkan temas egzaması, deride, değişik büyüklükte kızarık kabarcıklar halinde şişmeye ve tepkiye neden olan şeye direk maruz kalan kısımlarda akıntılı yaralara sebep olur. Eğer temas egzaması uzun süre devam etmiş ise deride daha çok kuruluk ve çatlaklık görülür. Şiddetli kaşıntı olması normaldir. Egzama, başlangıç olarak, sadece tepki gösterdiğiniz şeyle temas ettiğiniz deri bölgesinde ortaya çıkar, ama, daha sonra derinin diğer kısımlarına dağılabilir. Seborik egzamanın bebeklerde ortaya çıkması durumunda, bebeğin anlında, kafa derisinde, yüzünde, boyun ve bacak kasıklarında kabuk tutmuş dolgun ve kızarık bölgeler görülür. Yetişkinlerde ise yüzün merkezi bölümlerinde, kafa derisinde, kulak arkalarında ve göğüste kızarıklık, yağdolgunluğu, cilt dökülmeleri şeklinde kendini gösterir. Çocuk bezi egzaması, bezin kullanıldığı bölgede kızarık, kaygan ve muhtemelen akıntılı deri şeklinde kendini gösterir. Egzamanın nedenleri: Atopik egzamaya yol açan sebepler henüz bilinmemektedir. Alerjiler, bazılarına etkisi olsa bile, hiç bir zaman tek başına yeterli sebep değildir. Bu hastalık, kalıtsal ve çevresel koşullar sonucu oluşan bir hastalık türüdür. Ailenin diğer fertlerinde de atopik hastalıkların görülmesi normaldir (astım, egzama veya saman nezlesi). Hastaların % 20-30 unda egzamaya etkisi olan alerji türü bulunmaktadır. Seborik egzama, aşırı hassasiyetlikten kaynaklanmamakta olup, yağbezlerinde hastalığa karşı görülen bir tepkidir. Normalde deride bulunan maya mantarları, bu tepkiye neden olabilir. Derisi yağlı olan ve çok yağ üreten kişiler bu hastalığa daha çok maruz kalırlar. Temas egzaması, derinin tepki gösterdiği maddeler ile temasa geçmesi durumunda ortaya çıkar. Durum hem alerjik olabilir hem de alerjik olmayabilir. Alerjik olmayan durumlar, derinin, kendisini tahriş eden temizlik maddeleri, su ve dezenfeksiyon maddeleri ile temasa geçmesi durumunda ortaya çıkar. Alerjik olan durumlar ise, derinin, alerjiye sebep olan nikel, krom, kauçuk, formaldehid ve parfüm gibi maddeler ile temasa geçmesi durumunda görülür. Çocuk bezi egzaması, çiş ve kakanın neden olduğu tahrişten dolayı gelişir. Egzamanın tedavisi: Egzamanın tedavisinde en önemli olan şeylerin başında temizlik, sistematik krem ve merhem tedavisi, derinin kurumasını engellemek, kaşımadan kaçınmak, tahriş edici şeylerden uzak durmak ve egzamaya sebep olan gıda maddelerinden kaçınmak gelir. Hafif ve orta dereceli egzamanın tedavisinde, güneş ve deniz suyunun iyi etkisi vardır. Ancak, bir çok durumda kortizon kremi kullanımı gereklidir. Vücudun doğru yerinde ve doğru zamanda kullanıldığında, preparatın kullanılması güvenlidir. Doktorunuz, ilacın nasıl kullanılması konusunda size tavsiyelerde bulanacaktır. Genelde, ağır etkisi olan preparatlar gereken süre boyunca kullanılmalıdır. Az etkisi olan preparatları kullanmakla egzama kontrol altına alınamaz ve bu nedenle kortizon tedavisinin her hangi bir etkisi olmaz. Bunun neticesi olarak, egzamada genelde artış görülür. Daha önce egzama görülen bir çocukta, egzamanın tekrar ortaya çıkması durumunda, grup 2 veya 3 steroit kullanılabilir. Eğer durum kontrol altına alınmış ise krem daha az sıklıkla kullanılabilir (2-3 günde bir). Egzama kaybolsa bile, en iyi sonucu sağlamak için, hastanın, kremi haftada 1-2 kere sürmeye devam etmesi lazımdır. Her sabah ve akşam, ve her zaman duş ve banyolardan sonra, nemlendirici kremlerin bolca kullanılması tavsiye edilir. Nemlendirici krem, kortizon kreminin cilde sürülmesinden bir kaç dakika sonra cilde sürülmelidir. Kortizon içermeyen egzama kremleri (Elidel®, Protopic®) iyi alternatifler olarak kullanılabilirler ve kronik egzama durumlarında denenmelidir. Bu tür kremlerin yararlarına örnek olarak uzun süre kullanılması halinde bile deri kalınlığını etkilememesi ve egzamaya karşı iyi sonuçlar vermesi gösterilebilir. Deri enfeksiyonlarında, egzama kremlerini kullanmadan önce enfeksiyonun tedavi edilmesi önemlidir. Tıbbi ışık ve ısı tedavisi etkili olabilir. Ancak, bu tür tedaviler, muhtemelen terlemeden kaylaklanan tahriş sonucu bazılarını kötü yönde etkileyebilir. Ayrıca, zaman ve kaynak isteyen bu tedavi türleri, okul çağı altındaki çocuklara nadiren uygulanır. Tedaviden iyi sonuç almak için, hastanın, tedavi konusunda iyi bir şekilde bilgilendirilmiş olması gereklidir. Egzama oldukça rahatsızlık veren bir hastalıktır ama, erken yapılan tedaviler bir çok durumda hastalığın kontrol altında tutulmasını sağlıyacaktır. Hastalıkla ilgili sevindirici olan kısım ise hastalığın genelde kendiliğinden kaybolabilmesidir – 18 yaşına girenlerin % 80 i bu tür hastalıktan kurtulmaktadır. Bu nedenle, doğru seçilmiş egzama tedavisi hastalığın iyileşme olasılığını arttırır. Hastalığın kötüleşmesinde etkili olabilecek etkenler: Katı ve dar giyecekler, kalın yün ürünleri, polyester, çok miktarda renk katılmış giyecekler, nem, stres, enfeksiyonlar, gıda maddeleri, klorlü su, tütün dumanı, parfüm, alerjiler, alkalin sabunlar, yağ çözücü kimyasal temizlik maddeleri ve sıcak. Çocuklar, hangi giyeceklerin kaşıntı yaptığını, daha iyi bilirler! Ekzamanın önlenmesi: Bazı araştırmalar, bebeğin ilk altı ay boyunca emzirildigi takdirde, bazılarında atopik egzama belirtilerinin geç görüldüğünü göstermektedir. Sebep ne olursa olsun, emzirmek sağlığa yararlıdır. Çocuk için ne derecede önemi olup olmadığı tam olarak bilinmese bile, anne, hamilelik sırasında kendisine ağır gelecek gıda maddelerini tüketmekten kaçınmalıdır.