Bronşektazi

Bronşektazi, nefes borusundan akciğerlere havayı ileten bronşların dallarında (2 mm.’den geniş çaplı olan bronşların) duvar harabiyeti nedeni ile geri dönüşümsüz genişleme olarak tanımlanır.

Buna yol açan genellikle geçirilmiş akciğer enfeksiyonlarıdır. Özellikle çocukluk çağında ağır geçirilen kızamık, boğmaca; bunun dışında geçirilen zatürre, akciğer tüberkülozu sonrasında akciğerlerin o bölümünde bronşlarda genişleme, bronş duvarında bozulma, harabiyet olur. Enfeksiyon hastalıkları dışında bronşlarda daralma veya tıkanmaya neden olan her türlü hastalık, tıkanan bölümün arkasında yine enfeksiyona yol açarak bronşektazi gelişimine zemin hazırlar. Örneğin, çocuklarda yabancı cisimlerin soluk borusuna kaçırılması, daha çok erişkinlerde bronş içi tümörler, bronş içi tüberküloz hastalığı bronşlarda tıkanmaya yol açarak hastalığın ortaya çıkmasına neden olurlar.

Bunların dışında daha az oranda da doğumsal bir hastalık olarak da bronşektazi görülebilir.

Bronşektazi radyolojik görünümleri ve otopsi bulgularına göre 3 sınıfa ayrılmıştır:

• Silendirik bronşektazi : Bronş enine kesit çapı artmıştır, yani bronş basitçe genişlemiştir.
• Variköz bronşektazi : Bronşlar, aynı bacaklarda görülen varisli damarlar gibi hem genişlemiş hem de duvarları düzensiz hale gelmiştir.
• Kistik bronşektazi : Bronşlar yapısal özelliklerini tümüyle kaybederek, balon gibi yuvarlak kistik yapılar haline gelmiştir.

Belirtiler

Öksürük ve balgam çıkarma en sık görülen bulgudur. Öksürüğün şiddeti ve balgamın miktarı bronşektazinin yaygınlığına (akciğerin ne kadarını tuttuğuna) ve bronşektazinin tipine göre değişir.

Genişlemiş ve yapısal özelliklerini kaybetmiş bronşlar akciğerin savunma sistemini zayıflatarak sık sık enfeksiyonlara neden olurlar. Bu bozuk alana mikropların yerleşmesi kolay olacağından bronşektazisi olan kişiler akciğer enfeksiyonlarına sık yakalanırlar. Diğer insanlarda basit üst solunum yolu enfeksiyonlarına yol açan virus ya da bakteriler, bronşektazi hastalarında akciğer enfeksiyonlarına sebep olur.

Bronşektazi ne kadar yaygınsa hasta o kadar sık rahatsızlanır. Enfeksiyon dönemlerinde ateş, balgam miktarında artma, balgamın iltihaplı sarı-yeşil görünüm kazanması, kötü kokulu soluk ve kan tükürme gibi belirtiler ortaya çıkar. Önlem alınmadığı taktirde sürekli tekrarlayan enfeksiyonlar akciğerlerdeki harabiyeti arttırarak hastalığın ilerlemesine neden olabilir.

Yaygın hastalığı olanlarda nefes darlığı, kilo kaybı, böbrek fonksiyonlarında bozulma ve kansızlık görülebilir. Yaygın bronşektazisi olan hastalarda parmaklarda çomaklaşma görülebilir.

Bronşektazide akciğer grafisi bazı hastalarda hiç bir bulgu vermez. Bronşektazinin kesin tanısı ince kesit bilgisayarlı tomografi ile konulur ve tomografi bulgularına göre hastalığın tedavisi planlanır.

Tedavi

Bilgisayarlı tomografide bronşektazik değişiklikler her iki akciğerde yaygın olarak görülüyorsa, ilaç tedavisi ve akciğerleri korumaya yönelik tedbirler uygulanır.

Bu hastalarda enfeksiyon ataklarının olduğu dönemlerde antibiyotikler mutlaka kullanılmalıdır. Bunun dışında balgamı sulandırıcı ve rahat balgam çıkarılmasını sağlayan şuruplar, balgamla kanama varsa istirahat ve kanamaya yönelik tedaviler uygulanmalıdır.

Öksürükle kanama olduğunda hasta sıcak bir şey yiyip içmekten kaçınmalıdır. Ciddi kanaması olan ve hastalık yaygınlığı nedeniyle cerrahi girişim düşünülmeyen olgularda kanamanın durdurulmasına yönelik olarak kanayan damarın tıkanmasına yönelik (bronşial arter embolizasyonu gibi) radyolojik girişimsel tedavi yöntemleri uygulanır. Bu yöntemde bilgisayarlı tomografi cihazı rehberliğinde kanayan bronşun atardamarına bir kateter ile girilerek buraya atardamarın tıkanmasına neden olan bir madde enjekte edilir.

Belirli bir bölgede sınırlı bronşektazide ise, ciddi ve hayatı tehdit eden kanama, sürekli bol miktarda balgam çıkarma, sık tekrarlayan enfeksiyonlar söz konusu ise, yani hastanın hayati tehlikesi varsa ya da yaşam kalitesi bozulmuş ise cerrahi girişim uygulanır, ameliyatla bronşektazili bölge çıkarılır. Ancak fazla yakınmaya neden olmayan sınırlı bronşektazilerde, yaygın bronşektazide olduğu gibi ilaçla tedavi yöntemleri tercih edilebilir.

Ayrıca ilaç tedavisi uygulanan hastalara, genişlemiş bronşlar içersinde biriken balgamı çıkartılabilmeleri için uygun postüral drenaj (pozisyona bağlı drenaj=balgam çıkarma teknikleri) öğretilmelidir.

Bronşektazi hastalarının takibi çok önemlidir. Kalıcı bir hastalık olmasına rağmen, iyi bir tedavi ile enfeksiyon atakları azaltılabilir ve ilerlemesi engellenebilir; ayrıca hastanın yaşam kalitesinin düşmemesi çok önemlidir. Hastanın Göğüs Hastalıkları Uzmanı Hekim takibinde olması, sigara içmemesi, grip aşılarını ve zatürre aşılarını düzenli yaptırması gereklidir.