Migren

Migren, çoğunlukla ataklar halinde gelen bir baş ağrısı tipidir. Ataklar 4 saatten 72 saate kadar değişen uzunluklarda olabilir. Kişi ataklar arasında kendini tamamen normal hisseder, ancak bir sonraki atağın endişesi içindedir. Eskiden "sadece bir baş ağrısı tipi" olarak görülen migren, artık başlı başına bir nörolojik hastalık olarak kabul edilmektedir.

Migren ağrısı genellikle orta şiddette yada şiddetlidir ve kişinin normal aktivitelerini engelleyebilir, hem migren yakınması olan kişinin hem de yakınlarının yaşam kalitesini bozabilir. Baş ağrısı zonklayıcı yada nabızla birlikte atan şekilde hissedilebilir ve başın tek bir yanında yerleşebilir. Bulantı, kusma, ışığa veya sese karşı hassasiyet baş ağrısına eşlik edebilir.

Migren kadınlarda erkeklerden daha sık görülür; kadınlarda %18.6 ve erkeklerde %6.5 oranında görülmektedir. Yapılan çalışmalarda bir hekim tarafından tanı konulmamış olan migren hastası oranının kadın hastalarda %59'a, erkeklerde ise %70'e ulaştığı gözlenmiştir.

Birçok kişide ağrı ve diğer semptomlar o kadar şiddetlidir ki, sadece karanlık bir odada yatıp uyumak isterler. Bu da günlük yaşantıyı aksatır. Oysa ki migren ilaçla tedavi edilebilir. Günümüzde migreni önleyen yada tedavi eden çok sayıda ilaç bulunmaktadır.

Migrenin Nedeni Nedir?
Migrenin neden ortaya çıktığı tam olarak bilinmemektedir. Migrenin beyindeki kan damarları ve elektriksel sinir uyarısını ileten kimyasal maddelerdeki değişikliklere bağlı olduğu düşünülmektedir, ancak bu değişikliklerin neden oluştuğu konusunda araştırmalar halen sürmektedir. Migren gelişme eğiliminin kalıtımla geçip geçmediğini bilmiyoruz. Çalışmalara göre, eğer anne-babadan birinde migren varsa, çocukta da olma olasılığı %40'tır. Eğer her ikisinde de migren varsa, çocukta da %75 olasılıkla migren görülecektir. Tek yumurta ikizlerinde çift yumurta ikizlerine göre migrene yatkınlık daha fazladır.

Birçok kadında adet kanamasından hemen önce östrojen hormonu düzeylerinin azalması migren ağrısına yol açabilir.

Birçok faktör migreni başlatabilir. Bu tetikleyici faktörlere karşı duyarlı olan kişiler, bu faktörlerden uzak durarak migrenin getirdiği kısıtlamalardan büyük ölçüde kurtulabilirler.

Migreni Tetikleyen Faktörler

Yiyecekler: Eski peynir, çerez, çikolata, yoğurt, soğan, incir, karaciğer, kafeinli yiyecekler, monosodyum glutamat (MSG), tütsülenmiş (füme) yada salamura balık/et, koruyucu madde olarak nitrat/nitrit eklenmiş gıdalar (sosisli sandviç, sucuk, salam)

İçecekler: Kahve, çay, kafeinli meşrubatlar, diyet soda, alkollü içkiler (özelikle kırmızı şarap, bira, viski)

Katkı maddeleri: Sodyum nitrit (sosisli sandviç, işlenmiş etler), monosodyum glutamat (MSG) (Çin yemekleri ve birçok restoran yemekleri), aspartam (sakızlar, diyet içecekler, et, süt, yumurta ve birçok protein içeren besinde aspartam vardır), tiramin (eski peynir, kırmızı şarap, bakla, salamura edilmiş veya işlenmiş yiyecekler), fenolik flavonoidler (elma, kabuksuz meyveler, üzüm)

İlaçlar: Antibiyotikler (tetrasiklin, griseofulvin), antihipertansifler (nifedipin, kaptopril), hormonlar (oral kontraseptifler, östrojenler), histamin-2 blokerleri (simetidin, ranitidin), vazodilatörler (nitrogliserin, izosorbid dinitrat)

Duyusal ve Duygusal Uyaranlar: Titreşen/parlak/fluoresan ışıklar, parlak gün ışığı, kokular (parfüm, kimyasal maddeler, sigara), endişe, aşırı üzülmek veya aşırı sevinmek, depresyon, aşırı heyecan, stresten veya baskıdan kurtulma.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Zaman farkı, çok fazla ya da az uyumak, aç kalmak, kafeinsiz kalmak, aşırı egzersiz yapma, fiziksel veya zihinsel yorgunluk, öne eğilmek (örn. bahçe işleri yaparken), ağırlık kaldırmak veya zorlanmak, rutin yaşam biçiminde değişiklik (örn. vardiya çalışması veya tatiller), çok fazla veya çok az uyku, alerji, cinsel yönden uyarılma, sigara.

Diğerleri: Adet dönemi, hava/mevsim/barometrik basınç değişiklikleri, deniz seviyesinden çok yukarıda bulunmak

Migreninizi hangi faktörlerin tetiklediğini bilmeniz önemlidir. Bunun için atak geldiği sırada neler yiyip içtiğinizi düşünebilirsiniz. Bunun için bir migren günlüğü tutmak uygun olabilir.

Bu günlükte, "Olası tetikleyiciler" kısmına en son aktivitelerinizi, diyet, stres ve ilaçları yazın. Bunlar sizin neyin migrene yol açtığını anlamanıza yardım edecektir. Böylece hem nelerden uzak durmanız gerektiğini görür, hem de bu günlüğü doktorunuza gösterebilirsiniz.

Migrenin Belirtileri Nelerdir?
Başlangıçta bir baş ağrısının migren mi, yoksa "sıradan" bir baş ağrısı mı olduğunu söylemek zor olabilir. Migren ataklarını diğer baş ağrılarından ayırabilen özellikleri şunlardır:

• Orta şiddette yada şiddetli ağrı
• Bulantının eşlik etmesi
• Kusmanın eşlik etmesi
• Işığa ve sese duyarlılık (bazen kokuya duyarlılık)
• Zonklayıcı, nabız gibi atan ağrı
• Ağrı asıl olarak tek taraflıdır
• Ağrı hareketle artar

Bazı kişilerde migren ağrısından önce 10-30 dakika sürebilen bir aura dönemi olur. Aura parlak ışık çakmaları, titrek, renkli zikzak çizgiler, kör noktalar yada bir tarafta görme kaybı gibi görsel değişiklikleri içerebilir. Aura ayrıca kollar veya bacaklarda karıncalanma yada uyuşmayı veya baş dönmesini de içerebilir. Auranın nedeni hala bilinmemektedir.

Belirtilerinizin başka bir fiziksel sorundan değil migrenden kaynaklandığından emin olmak için, doktora gitmelisiniz. Belirtilerinizi gözden geçirdikten ve sizi muayene ettikten sonra doktorunuz migren olduğunuzu söyleyecek yada diğer olasılıkları ekarte etmek için ileri testler isteyecektir.

Migren Nasıl Tedavi Edilir?
Günümüzde, devam eden araştırmalar sayesinde migren hakkında daha fazla şey biliniyor ve migreni önlemek yada tedavi etmek için daha fazla seçenek bulunuyor. Çok sık atak geçiren migren hastaları için sıklıkla önleyici ilaç tedavisini tercih edilmektedir. Tedaviler hekimlerin önerdiği şekilde uygulanınca atakların sıklığı ve şiddeti azalabilmektedir.

Migren günlük hayatınızı engelleyebilir; çalışmayı, aile hayatını veya hobileri olumsuz yönde etkileyebilir. Migrenin neden olduğu tüm güçlükleri gözden geçirin ve doktorunuzla konuşun, böylece migreniniz için en doğru olanı yapabilirsiniz.

Sık sorulan sorular

Aşağıdaki soru ve yanıtlar migren ile ilgili bazı yayınlardan ve internetten, aklınıza gelebilecek sorulara ışık tutmak amacıyla derlenmiştir. Herkesin ağrı deneyimi farklıdır ve sizin deneyiminiz diğerlerininkinden daha farklı olabilir.

Baş ağrılarımın migren olup olmadığını nasıl anlarım?
Migrene benzer belirtiler gösteren başka hastalıklar da vardır (Beyin tümörleri ve beynin daha başka hastalıkları gibi). Dolayısıyla daha önce teşhis konmamış ise doktor kontrolünden geçmek ve tıbbi tanının konulması gereklidir. Bu durum; özellikle baş ağrılarınız aniden başladıysa ve daha önce böyle bir deneyim yaşamadıysanız daha da önem kazanmaktadır. Kesin tanı için mutlaka doktorla görüşmelisiniz.

Migren tehlikeli midir?
Her baş ağrısı migren değildir. Bazı baş ağrıları önemli bir hastalığın işareti olabilir. Migren ciddi bir rahatsızlık hissi ve yaşam kalitesinde düşmeye neden olmakla birlikte genellikle yaşamınızı tehlikeye sokan bir hastalık değildir.

Migrenin kadınlarda daha sık rastlandığı doğru mu?
Evet. Migren kadınlarda daha sık görülmektedir. Türkiye'de baş ağrısı ve migren konusunda 1998 yılında tamamlanan Türk Baş Ağrısı Epidemiolojisi Çalışma Grubu'nun verilerine göre 15-55 yaş grubu arasında kişilerde Türkiye'de migren görülme sıklığı kadınlarda %21.8, erkeklerde %10.9'dur.

Migren en sık hangi yaşlarda görülür?
Migrenin 35-40 yaşları arasında, her 2 cinste de en yüksek oranda görüldüğü bilinmektedir. Bu dönem, hastanın en aktif ve verimli dönemidir. Migren bu haliyle, önemli bir sosyoekonomik kayba neden olur.

Migren kalıtsal mıdır?
Genellikle pek çok migren hastasının ailesinde başka bir migren hastası daha bulunur. Çalışmalara göre, eğer anne-babadan birinde migren varsa, çocukta da olma olasılığı %50'dir. Eğer her ikisinde de migren varsa, çocukta da %75 olasılıkla migren olacaktır.

Migren hastalarında ağrı dönemi ne sıklıkla yaşanır?
Ağrının sıklığı kişiye ve migreni başlatan etkenlerin varlığına göre değişkenlik gösterir. Bu nedenle migreninizi tetikleyen faktörleri tanımak ve bunlardan uzak durmak, migren atağı sıklığını azaltacaktır. Migren sıklığı çoğunlukla yaş ilerledikçe azalır.

Stres baş ağrım da oluyor, bu normal mi?
Evet, migren hastaları stresten dolayı da baş ağrısı çekerler. Bu tip ağrılar kafa derisi ve boyun kaslarını gevşetememekten olur. Serotonin isimli hormon düzeyindeki düşüklüğün de etkisi olabileceği gözlemlenmiştir. Bu tip ağrılar damar daraltıcı ilaçlarla kötüleşirken, damar gevşeticilerle iyileşir.

Hava koşulları migreni etkiler mi?
Parlak güneş ışığı, sıcak, nem, hava basıncındaki ani değişiklikler migreni tetikleyebilir. Yapılan çalışmalar her migreni olan kişide hava koşullarının tetikleyici bir faktör olmadığını göstermiştir.

Migrenin psikolojik olduğunu duydum, doğru mu?
Hayır. Daha önceleri migrenin belli bir psikolojik profile sahip olan insanlarda ortaya çıktığı düşünülürdü. Ancak son 15 yıldır yapılan araştırmalar migren hastalarının psikolojik profillerinin normal olduğunu göstermiştir. Günümüzde migren ayrı bir nörolojik hastalık olarak değerlendirilmektedir.

Migren günün belli saatlerinde daha mı sık ortaya çıkmaktadır?
Migrenin günün belli saatlerinde olma olasılığının daha fazla olduğuna ilişkin bazı veriler vardır. En sık rastlanan migren başlama saati sabahın orta veya geç saatleridir.