Siz bir Doktor musunuz?
Genel olarak baktığımızda öfke, doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere verilen, son derece doğal, evrensel, insani ve uygun ifade edildiğinde son derece sağlıklı olan duygusal bir tepkidir. Diğer yandan, belki de en zarar verici olabilen duygusal yaşantı olarak da tanımlanabilir.
Kontrolsüz öfke, yöneldiği hedefi ve kaynağını olumsuz bir yaşantı içine soktuğu için, hem birey hem de toplum üzerinde oldukça olumsuz etkilere sahiptir.
Öfke üzerinde bireyin kişisel kuruntuları da daha önceden, geçmişte yaşadığı ve öfkelenmesine sebep olduğu anılar ya da olaylar da etkili olabilir. Engellenme, haksızlığa uğrama, saldırıya uğrama, incinme, hayal kırıklığı gibi durumlarda saldırganlıkla birlikte kontrolden çıkarsa ya da yıkıcı hale gelirse kişiler arası sorunlu ilişkilere, boşanmaya, çalışma yaşamında üretkenliğin ve işlevselliğin bozulmasına, fiziksel ve ruhsal sağlıkta önemli sorunlara, okul-iş ve aile yaşantısının bozulmasına ve genel yaşamın aksamasına neden olabilmektedir. Pek çok kişisel ve sosyal problemlerin (aile içi şiddet, sözel ya da fiziksel saldırganlık, toplumsal şiddet, çocuk istismarı vs.) temelinde öfke vardır.
Öfkenin tüm bu olumsuz sonuçlarına rağmen, aslında kişiyi uyarıcı, koruyucu veya harekete geçirici olan işlevleri, bu duygusal yaşantının, yaşamın devamı için ne kadar önemli olduğuna işaret etmektedir. Doğadaki birçok canlı hayatta kalabilmek, türünü devam ettirebilmek, var olan tehditlere karşı kendini koruyabilmek için saldırgan davranışlar göstermektedir. Dolayısıyla öfke, hem organizmayı tehlike ve tehditlere karşı uyarır; hem de organizmanın kendisine zarar verici veya saldırgan davranma eğiliminin farkına varması konusunda etkin bir oynar.
Tüm bu olumsuzlukların içinde, öfkenin işe yarar ve olumlu yönleri de bulunmaktadır.
=> Öfke, uyarıcı bir işarettir ve bizi tehditlere karşı savunma oluşturmamızı sağlar.
=>Öfke, mutluluk, endişe, korku gibi doğal duygusal tepkidir; son derece normal ve yaşamın sürdürülmesi için gereklidir.
=> Öfke, yeni bilgiler öğrenmemiz için bir motivasyon kaynağıdır.
Kısaca:
Öfke, sınırlandırıldığı sürece sağlıklı ve işe yarar bir duygusal tepkidir.
- Öfke ne değildir?
=> Öfke, haklılığımızı ispatlama yolu değildir.
=> Öfke, problemlerimizi çözebileceğimiz bir araç değildir. Aksine durumu olduğundan daha kötü bir duruma sokabilmektedir.
=> Öfke, adli olan ya da olmayan bir suça karışmak ya da saldırgan davranışlar göstermek için bir neden değildir.
=>Öfke, bir iletişim biçimi değildir.
Öfkenin sağlıklı ve işe yarar olabilmesi için inkâr edilmemesi, bastırılmaması ve öncelikle kabul edilmesi, tanınması ve kontrollü bir biçimde ifade edilebilmesi gerekir.
- Öfkeyle nasıl baş edeceğiz?
Kızgın olduğumuz zaman düşüncelerimiz gerçeği yansıtmaz. Olaylar abartılıp, çarpıtılır. Bardağın dolu değil, boş tarafından bakmaya başlarız; bu durumda yapılacak ilk şey kendinize daha önce öfkeli anlarda yaptıklarınızı düşünmek ve öfkenin kontrol dışına çıktığını ve hatırlatmaktır. Daha önce kontrol dışına çıkmış öfke anlarınızı düşünün o anlarda yaptıklarınız size ne gibi fayda sağlamıştı?
Kendinize zaman tanıyın. Mümkünse sizi öfkelendiren ortamdan hemen uzaklaşın. Öfke hali devam ederken öncelikle sizi sakinleştiren aktivitelere yönelip sakinleşmeyi deneyin. Sakinleşme sonrası sorun ne ise daha objektif bir pencereden bakmak karşı tarafla ilişkinizi daha olumlu bir boyuta taşıyacaktır.
Kendi kendinize baş edemediğiniz, öfkenizi kontrol altında tutamayıp sınırlarınızı aştığınız durumlarda terapi sürecinden geçip öfkenizin sebebini, altında yatan nedenleri incelemek kişinin kendini daha iyi tanımasına, anlamasına ve daha sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olacaktır.
