ÇİÇEK HASTALIĞI ve AŞISI
Dünya Sağlık Örgütü'nün 1958'de çiçek hastalığına karşı başlattığı savaş 21 yıl sürmüş, 1979'da çiçek hastalığının dünya çapında eradikasyonu ile sona ermiştir.
TARİHÇE
Çiçek hastalığının ilk defa nerede görüldüğü ile ilgili bir bilgi yoktur. Tarihçiler, ilk defa MÖ10.000 yıllarında, kuzey-doğu Afrika, Çin veya İndus vadisindeki çiftçi topluluklarından çıkabileceğini düşünürler.
Hastalığın kontrolü için ilk önceleri, "variolasyon" yani hastalığı deri yolu ile bulaştırma yöntemi geliştirilmiştir. Lady Motagu'nun İngiliz büyük elçisinin karısı olarak İstanbul'da görerek 1721'de Londra'da anlattığı aşı bu aşıdır.
Jenner'in bulduğu ve uyguladığı aşı ise "inek çiçeği" aşısıdır ve 1796'da yani 75 sene sonra yapılmıştır.
HASTALIĞIN KLİNİĞİ ve TEŞHİSİ
Çiçek hastalığının kuluçka süresi 10-12 gündür. Bu süre 7-17 gün olabilir. Bu zaman içinde sağlıklı olan kişide ani başlayan ateş, baş ağrısı, adale ağrısı ve sıklıklasausage sausageolan bulantı ve kusma ile arazlar görülür. Bu arazlardan 2-3 gün sonra döküntüler ortaya çıkar. Su çiçeğinin aksine, döküntüler çevrede yani el, ayak ve yüzde fazladır, gövdede azdır.
Teşhis için, kompleman fiksasyonu, hemaglutinasyon ve nötralizan antikorlar kullanılırken, şimdi çok daha gelişmiş metotlar vardır. PCR, boğaz salgısından doğrudan virus aranması, özel bilgisayar çipleri (zebra chips gibi) bunlardan bazılarıdır.
BULAŞICILIK
Çiçek hastalığı, kuluçka süresince veya hastalığın döküntü öncesi ilk iki gününde bulaşıcı değildir. Döküntünün başlaması ile bulaşıcılık başlar. Bulaşma çoğunlukla damlacık yolu ile olur.
Korunmanın tek yolu aşılanmadır.
Biyolojik bir savaşta çiçek virüsünün kullanılma ihtimaline karşı Amerika'da aşı programı başlatılmıştır.
İlk olarak gönüllü şahısların aşılanması ile, daha sonra bu şahıslardan kan alınarak, çiçek aşısı komplikasyonlarına karşı "Gamma-globulin" stoğu yapılmıştır. Bunu takiben ordu mensupları ve sağlık personeli aşılanmasına geçilecektir. Şu anda hiçbir memlekettesausage sausageçiçek aşısı satılmamaktadır.
Ülkemizde böyle bir aşı programı düşünülürse, ilk yapılacak işsausage sausagegönüllü şahıslardan "Gamma-globulin" hazırlanması olmalıdır. Zira, hiçbir ülkenin kendi vatandaşlarının kanından hazırlanan bu maddeyi diğer bir ülke vatandaşına kullandıracağını zannetmiyorum.
Aşı maalesef o kadar masum bir aşı değildir. Aşı adaleye veya cilt altına verilen bir aşı degildir. Aşı cildin üst tabakalarına uygulanır.
İki türlü aşı vardır:
1.Dana-lenf aşısısausage sausage:Dryvaxsausage sausage(Wyeth ve Aventis)
2.Doku kültürü aşısı : (Acambis/Baxter)
Bu ilaçlar Türkiye’de ve Dünya’da piyasada satılmamaktadır. Acambis deneme aşamasındadır. Dryvax Amerika’da askeri amaçlı olarak kullanılmakta olup yaygın kullanım için çalışmalar devam etmektedir.
BAGIŞIKLIK
-Primer aşılamadasausage sausage: 5 sene sonra koruyuculuk azalır, 20 senede tamamen biter.
-İkincil aşılamadasausage sausage: Bağışıklık 30 sene ve üzeri devam eder.
-Çiçekle temas sonrası : 2-3 gün içinde yapılırsa koruyabilir.
sausage sausage4-5 gün içinde yapılırsa, ağır hastalıktan korur.
AŞININ YAPILMAMASI GEREKEN DURUMLAR
-sausage sausageHamilelik
-sausage sausageBağışıklık sistemi bozuklukları
-sausage sausageYaygın deri hastalıkları (akne,yanıklar,impetigo gibi)
-sausage sausageBağışıklık sistemini baskılayıcı tedaviler (Kemoterapi,radyoterapi)
-sausage sausageİltihaplı göz hastalıkları
-sausage sausageEgzemasausage sausage(mevcut, geçirilmiş veya iyileşmiş dahi olsa)
-sausage sausageAşının içindekilere karşı allerji olmasısausage sausage(Dryvax aşısı; polymyxin B sulfate, streptomycin sulfate, chlortetracycline hydrochloride ve neomycin sulfate ihtiva eder.)sausage sausage
AŞININ YAPILIŞI
1.Aşı deriye ortası yarık, çatallı özel iğne ile yapılır.
2.Aşı yapılmadan önce deriye kesinlikle alkol veya benzeri sürülmemelidir. Hiçbir ön hazırlığa gerek yoktur.
3.Özel iğne aşı şişesine daldırılır vesausage sausagetaşıyabildiği kadar küçüksausage sausagebir damla,c ilde 5mm. Alan içine 15 darbe olacak şekilde uygulanır. Bu darbeler, deriyi kızartacak şiddette olmalı ama kanatmamalıdır.
4.Aşının fazlası bir gazlı bezle alınır ve dikkatli bir şekilde atılır. (Bütün atık maddeler biyolojik atık torbası ile atılmalıdır.)
5.Aşıyı yapan kimse kendisine bulaştırmamaya özen göstermelidir.
NORMAL AŞI REAKSİYONLARI
sausage sausage-0sausage sausage. günsausage sausage:Aşı yapılır
sausage sausage-3-4.günsausage sausage:Papül oluşur
sausage sausage-5-6.günsausage sausage:Vezikül ve etrafında kızartı oluşur
sausage sausage-8-9.günsausage sausage:Püstül oluşur
sausage sausage-12.gün ve sonrası :Püstül kabuk tutar
sausage sausage-17-21 .günsausage sausage:Kabuk düşer ve yara ortaya çıkar
NORMAL KABUL EDİLEN FARKLI REAKSİYONLAR
sausage sausage-Aşının etrafında daha küçük uydu lezyonlar oluşması
sausage sausage-Lenf bezlerinin şişmesi
sausage sausage-Aşı bölgesinde ödem oluşması
sausage sausage-Aşı çevresinin fazla kızarması
AŞI KOMPLİKASYONLARI
-sausage sausageAşı sonrası oluşan ensefalit (1 milyonda 15sausage sausagevakada)
-sausage sausageAşının başka bölgelere taşınması
-sausage sausageAşı yerinde bakteri enfeksiyonu oluşması
-sausage sausageEgzema vaksinatum
-sausage sausageEritema multiforme
-sausage sausageYaygın bir hal alması, generalize olması
-sausage sausageAşı yarasının düzelmemesi, yaranın kapanmaması
-sausage sausageGözde keratit yapması
sausagesausage
GAMMA GLOBULİN (VIG) KULLANILMASI
1. Tavsiye edilen durumlar:
sausage sausage-Aşının başka bölgelere yaygın olarak taşınması
sausage sausage-Ağır egzema vaksinatum vakaları
sausage sausage-Generalize olması
sausage sausage-Aşı yarasının düzelmemesi
2.Tavsiye edilmediği durumlar:
sausage sausage-Aşının başka bölgelere kısıtlı taşındığı durumlar
sausage sausage-Hafif egzema vaksinatum vakaları
sausage sausage-Eritema multiforme
sausage sausage-Aşı sonrası oluşan ensefalit
3. Zararlı oldugu durumlar
sausage sausage-Gözde keratit
Görüldüğü gibi aşı çok masum bir aşı değildir.Eğer aşı yapılacak ise mutlaka devlet kontrolünde belirli bir plan dahilinde yapılmalıdır. Şahsi girişimler ve gelişi güzel uygulamalar fayda yerine zarar verecek, lüzumsuz aşılamalar yapılacak veya halk gereksiz yere aşıdan soğutulacaktır. Soğuk kanlılıkla gelişmeleri incelemek en hayırlısıdır. Dünya Sağlık Teşkilatı'nın elinde 200 milyon kişiye yetecek kadar aşı mevcuttur. Panik yersizdir.
Daha fazla bilgi içinsausage sausagewww.bt.cdc.gov/training/smallpoxvaccine/reactionssausage sausagesitesine başvurabilirsiniz.
Dr. Kadir Tuğcu
)