Felç "İnme" Rehabilitasyonu

Felç (inme) beyindeki damarların tıkanması veya yırtılması sonucu gelişen klinik bir tablodur. Halk arasında kısmi felç (hemipleji) olarak bilinir. En yaygın ve ciddi nörolojik hastalıktır. Beyindeki damarların pıhtı (emboli) ile tıkanması sonucu meydana gelen inmeye tıkayıcı (iskemik) inme adı verilir ve inme vakalarının %85’ini oluşturur. Beyindeki damarların tıkanması sonucu, beyine kan akımı olmaz ve hücreler için gerekli olan oksijen ve şeker iletimi durur. Sonuç olarak kanlanması bozulan bölgedeki beyin hücreleri ölür ve beyinin o bölgesi hasar görmüş olur. Beyindeki damarların yırtılarak beyin içerisine kan dolması ile oluşan inmeye ise kanayıcı (hemorajik) inme adı verilir ve inmelerin %15’ini oluşturur. Genellikle sebebi yüksek tansiyondur.

Beyin damarlarındaki tıkanma veya kanama sonucu, etkilenen alana yeterli kan gitmez. Kısa bir süre içerisinde yeterli oksijen ve şeker alamayan beyin hücreleri ölür. Buna bağlı olarak da vücudumuzla alakalı bazı fonksiyonel bozukluklar meydana gelir. Bunlar genellikle vücudun bir yarısında hareket kaybı, güçsüzlük veya his kaybı, konuşma ve anlama bozukluğu, tek veya her iki gözde görme bozukluğu ve denge-koordinasyon bozukluğudur.

Hastada meydana gelen bulgular 24 saatten uzun sürerse inme, daha kısa sürerse geçici iskemik atak (GİA) olarak adlandırılır. Geçici iskemik ataklar genelde10-15 dk içerisinde düzelirler. Fakat düzelmeleri masul olduklarını göstermez. Çünkü geçici iskemik atak geçiren insanların %5-10'u 1 ay, %15-20'si 1 yıl içinde inme geçirmektedir.

Rehabilitasyon

Tedaviye hastalığın ilk günlerinde başlanmalıdır. Çünkü motor iyileşme ilk 6 ay da çok hızlıdır. Bu sebeple ilk 6 aylık dönemde hastanın iyi bir rehabilitasyon görmenizde fayda vardır. İnmeli hastaların yaklaşık %35’inde konuşma bozukluğu (afazi) varken, 6’ncı ayın sonunda bu oran %15 civarına iner. Konuşmanın düzelmesi 1,5 yılı bulabilir.

İlk dönemde egzersizler pasif olarak yaptırılır, hareketsizliğe bağlı eklem kontraktürleri önlenmelidir. Zamanla hastanın da hareketlere katılımı sağlanmalıdır. Yatak içi egzersizler, dönme, desteksiz oturma, ayakta durma ve yürüme egzersizleri kademeli olarak zamanında çalıştırılmalıdır. Egzersiz programı uzman kişiler tarafından planlanıp uygulanmalıdır. Hastaya doğru zamanda doğru egzersizler yatırılmalıdır, zamanında yaptırılmayan egzersizler, ileriki dönemdeki hareketlerini olumsuz etkileyeceği gibi, hastanın yapamayacağı zorlukta egzersizleri yapmaya çalışmak, hastanın motivasyonunu olumsuz etkileyerek, tedaviye olan inancını da azaltacaktır. Bu sebeple uzman kişiler tarafından tedavi görmesinde büyük fayda vardır.

Hastanın yatak içi pozisyonuna özen gösterilmelidir. Hastanın sırtı yükseltilerek çevresiyle iletişimi artırılmalıdır. Sağlam tarafı duvar tarafına gelecek şekilde yatağa pozisyon verilmelidir. Omuza ve dirsek altlarına yastık koyularak yükseltilmelidir. Bacaklar düz uzatılmış olarak pozisyonlanmalı, bacakların dışa dönmemesi için kenarlarına destek uygulanmalıdır. Ayak bileklerini 90 derece dik pozisyonda sabitleyecek ortezler kullanılmalıdır. Avuçlara da küçük rulo havlular verilmelidir. Bası yaraları oluşmaması için havalı yatak kullanılmalı, serilen çarşafın prüzsüz olmasına dikkat edilmeli ve hastanın 2-3 saatte bir pozisyonu değiştirilmelidir. Hasta zaman zaman kısa süreli de olsa yüzüstü yatırılmalıdır.

Akut dönemin ardından, eklem hareket açıklığını korumaya ve kasları güçlendirmeye yönelik çalışmalar yapılır. Hasta mobilize edilmeye çalışır. Kas gücünü artırmak ve hareketleri geliştirmek için elektrik stimulasyonundan faydalanılır. Hastaya yürümesine yardımcı olması için walker, baston gibi cihazlar verilebilir ve hastaya bunların kullanımı hakkında eğitim verilir. İleri dönemde iş-uğraşı tedavisine başlanarak hastanın günlük yaşan aktivitelerinde bağımsızlığı sağlanmaya çalışılır.

Felçli hastaların çoğunun zaman içerisinde düzeldiğine dair birçok klinik çalışma mevcuttur. İyileşme zamanı ve seviyesi hastadan hastaya değişmekle birlikte, bunu önceden tahmin etmek mümkün değildir. Beyinin motor alanlarında yaygın hücre hasarı olan hastalarda bile düzelme olması, çevre beyin dokularının yeni fonksiyonlar kazanarak, hasarlı bölgenin işlevini üstlendiğini göstermektedir. Bu olaya nöroplastisite adı verilir ve bu yapılaşma aylarca sürebilir. Fonksiyonel eğitim ve rehabilitasyon iyileşmede etkilidir. Hastanın aktif fizik tedavi programına katılımı, beyindeki reorganizasyona olumlu etkide bulunarak, iyileşmeyi hızlandırır.

Rehabilitasyona ne kadar erken başlanırsa başarı o oranda yüksektir. Ancak inme rehabilitasyonu genellikle sabır isteyen uzun ve zorlu bir süreçtir. Her aşamada hasta doğru ve yeterli eğitimi almalıdır.