Hepatit B, insanların bazen ağır bir biçimde hastalanmasına neden olabilen ve yaşamı tehdit edici hale gelebilen ciddi bir bulaşıcı hastalıktır. Dünyada, önde gelen ölüm nedenleri arasında dokuzuncu sırada yer alır ve yaklaşık 350 milyon kişi bu virüsü taşımaktadır. Hepatit B infeksiyonu ülkemizde de çok sık olup ortalama %5-7 oranında rastlanmaktadır. Buyüzden hastalığa yakalanmış ya da yakalanma riski altında olabilirsiniz.
Hepatit B'nin tedavisinde uyulması gereken diyetler ve kullanılabilecek ilaçlar vardır. Bu hastalık konusunda bilgilenmek de iyi bir yaklaşımdır, çünkü böylece korunma ve tedavi konusunda doktorunuzla işbirliği yapabilirsiniz.
Hepatit B beni nasıl hasta eder?
Hepatit B karaciğerinize hasar vererek hastalanmanıza yol açar. Karaciğerinizi, vücudunuzun besinleri işlemesine yardım eden bir fabrika gibi düşünebilirsiniz. Karaciğeriniz uygun biçimde çalıştığında, yediğiniz besinlerin enerjiye dönüştürülmesine yardımcı olur. Ayrıca, karaciğeriniz vücudunuzun ürettiği atık ürünleri parçalayarak, bunların size zarar vermesini önler.
Ancak, eğer Hepatit B'niz varsa, karaciğerinizin bir bölümü zarar gördüğünden uygun biçimde işlev göremez. Eğer karaciğerinizin büyük bir kısmı zarar görmüşse, siroz olarak adlandıran ciddi bir durum gelişebilir.
Hepatit B, Hepatit B virüsü olarak bilinen bir virüsün herhangi bir yolla bulaşması nedeniyle oluşur. Hepatit B virusu ilk kez bulaştığı zaman erişkin kişi iseniz %90 vucut buna karşı bağışıklık kazanıp virusu kandan uzaklaştırır. Vakaların %10'u ise kronikleşir. Bu durumda virüs karaciğeri etkiler.
Virüs tıpkı bakteri gibi, insanların ya da hayvanların içinde yaşayabilen çok küçük bir mikroptur. Hepatit B virüsü gibi bir virüs insanın içine girdiğinde çok hızlı çoğalır. Sonuçta, virüsün bulaştığı kişide milyonlarca virüs oluşabilir.
Kimler Hepatit B'ye yakalanır?
Hepatit B'ye yakalanma riski en yüksek olanlar şunlardır:
· Hepatit B'nin çok yaygın olduğu bölgelerde, örneğin Çin, Güneydoğu Asya, Kuzey Kanada ve Afrika'nın büyük bölümünde yaşayanlar.
· Bu ülkelerde çocukların çoğu, doğumda anneleri Hepatit B virüsü ile enfekte olduğu için bu virüse maruz kalır. Hepatit B'nin çok sık görüldüğü ülkelerde yaşayan insanlar virüsü birbirlerine bulaştırabilirler.
· Korumasız birden çok eşle cinsel ilişkiye giren kişiler. Yetişkinlerde en sık bulaşma yolu budur.
· Enjeksiyon yoluyla madde kullananlar.
· Virüs bulaşmış kana ya da kazayla iğne batması yaralanmalarına maruz kalan sağlık çalışanları.
· Hijyenik olmayan aletlerle kulak deldirme, dövme yaptırma.
· Hemodiyaliz hastaları.
Daha nadir geçiş yolları:
· Isırma olmuşsa tükrükle geçebilir.
· Öpmekle geçtiği halen bildirilmemiştir.
· Virus taşıyan kanın verildiği kişiler. Bu olasılık artık çok yüksek değildir. Çünkü kan bankaları artık kanları kontrol etmekte ve eğer virüs tespit edilirse kan imha edilmektedir.
Hepatit B virüsünün bulaşabilir seviyede olduğu sıvılar:
Hepatit B virüsünün bulaşabilir seviyede olmadığı durumlar:
HBV su, yemek yada temas etme yoluyla yayılmaz.
· Hepatit B virüsü taşıyan bir anneden doğan çocuklara virüs geçer. Çoğu kişi virüsü henüz bebekken alır: Hepatit B olan 10 bebekten 9'u erişkinlik çağına ulaştıklarında hala enfekte durumda olacaktır.
· Virüs taşıyan bir kişiyle kondom kullanmadan cinsel ilişkiye girmekle.
· Virüs taşıyan bir kişiyle aynı enjeksiyon iğnesini, tıraş bıçağını, hatta diş fırçasını kullanmakla.
· Virüs taşıyan bir kişide kullanılan ve iyice temizlenmeyen aletlerle dövme yapılması ya da vücudun bir yerinin delinmesiyle.
Hepatit B virüsüne maruz kalmış olabilirim. Ne yapmalıyım?
Hepatit B virüsü alıp almadığınızı söyleyebilecek tek kişi olan doktorunuzu görmelisiniz. Bu çok önemlidir. Kendinizi iyi hissetseniz bile, sonradan hastalanmamak için tedavi görmeniz gerekebilir. Böylece, aile üyelerinize ve diğer kişilere virüsü bulaştırmadığınızdan da emin olabilirsiniz.
Doktorum Hepatit B olup olmadığımı nasıl söyleyebilir?
Tanı koymak için doktor, Hepatit B virüsünü araştırmak üzere kan örneği alacaktır. Bazen doktorunuz karaciğer biyopsisi de yapabilir. Bu, doktorunuzun bir iğneyle karaciğerinizden çok küçük bir örnek alarak gerçekleştirdiği bir testtir. Doktor aldığı örnekte Hepatit B virüsü ve karaciğer hasarı olup olmadığını araştıracaktır.
Doktorum bende Hepatit B olduğunu söyledi. Çocuklarımda da olup olmadığını nasıl bilebilirim?
Çocuklarınıza Hepatit B virüsü bulaşıp bulaşmadığını öğrenmenin tek yolu onları doktorunuza ya da bir kliniğe götürmektir. Belirtileri kontrol ederek bunu anlayamazsınız, çünkü enfekte bebeklerin ve çocukların çoğu son derece iyi görünürler.
Hepatit B ile enfekte olan bir kişiye dokunmak güvenli midir?
Evet güvenlidir. Virüsle enfekte bir kişiye dokunabilir ve ona sarılabilirsiniz. Bu yolla virüs bulaşmaz.
Hepatit B ile enfekte olan birisiyle birlikte çalışmak güvenli midir?
Evet güvenlidir. Bütün bir gün yanında dursanız yıllarca birlikte çalışsanız bile virüs size bulaşmaz.
Hepatit B her zaman kendinizi hasta hissetmenize yol açar mı?
Enfekte olan bazı kişiler kendilerini hasta hissederken, bazıları da iyi hissederler. Kendinizi hasta hissedip hissetmemeniz virüsü ne kadar uzun süredir taşıdığınıza ve kaç yaşında aldığınıza bağlıdır.
Geçen birkaç ay içinde ilk kez virüse maruz kalan kişilerde akut Hepatit B olarak bilinen bir durum gelişir. Akut Hepatit B'si olan bazı kişilerde, özellikle bebekler ve çocuklarda herhangi bir enfeksiyon belirtisi görülmez. Ancak bazılarında da, birkaç hafta boyunca belirsiz bir dizi belirti görülebilir.
Akut Hepatit B'nin belirtileri nelerdir?
Eğer akut Hepatit B'niz varsa kendinizi:
· “Grip” olmuş gibi hissedebilirsiniz.
· Halsiz ve yorgun hissedebilirsiniz.
· Bulantı ve kusma olabilir.
· İshal olabilirsiniz.
· Derinizde döküntü yada eklem ağrısı olabilir.
Bir ya da iki hafta sonra:
· Gözlerin ve derinin sarardığı ve sarılık olarak bilinen bir durum da gelişebilir.
· Dışkınız açık renkli olabilir.
· İdrarınız koyu sarı bir renk alabilir.
Akut Hepatit B'si olan çoğu kişi birkaç hafta sonra kendini yeniden iyi hisseder ve virüs onların yeniden hastalanmasına yol açmaz. Bu kişilerde virüse karşı bağışıklık veya korunma gelişmiştir.
Hepatit B virusu ile temas edildiği durumlarda ne yapmalı?
Bazı kişilerde Hepatit B, virüsüne karşı bağışıklık gelişmez ve enfekte durum aylar ya da yıllar boyunca devam eder. Bu kişilerde kronik Hepatit B olarak bilinen durum gelişir ve bunlar kronik taşıyıcılar olarak bilinirler. Kronik Hepatit B'si olan birçok kişi uzun bir süre herhangi bir rahatsızlık hissetmez. Ancak, birkaç yıldan sonra kendilerini giderek daha hasta hissederler ve bazen de tedavi edilmemiş Hepatit B nedeniyle ölebilirler. Eğer kronik Hepatit B'niz varsa, ne durumda olduğunuzu görmek için doktorunuz zaman zaman kontrole gelmenizi isteyebilir.
Kronik Hepatit B'nin belirtileri nelerdir?
Başlangıçta kronik Hepatit B, akut Hepatit B'yle aynı belirtileri gösterebilir; yorgunluk hissi ya da mide rahatsızlığı gibi. Ayrıca, kas ve eklemlerinizde ağrı olabilir ya da kendinizi halsiz hissedebilirsiniz. Bu belirtiler birkaç hafta ya da ay sürebilir. Kronik ya da akut Hepatit B olup olmadığınızı sadece bir doktor söyleyebilir.
Birkaç yıldan sonra kendinizi çok hasta hissetmeye başlayabilirsiniz. Sürekli olarak mide rahatsızlığınız olabilir ve vücudunuzun sağ tarafı ağrıyabilir. Ayrıca siroz olarak bilinen ciddi bir durumda gelişebilir.
Sirozlu hastalarda aşağıdaki belirtiler görülebilir:
· Gözlerde ve bazan deride sarılık
· Kaşıntı
· Vücutta sıvı tutulması
· Mide ve özofagusta kanama
· Konfüzyon, letarji ya da koma
· Avuç içlerinde kızarıklık
· Karında şişme
· Derideki küçük arterlerin örümcek bacağına benzer bir şekilde dallanarak yayılması.
Kronik Hepatit B'si olan çok az sayıda kişide ileride karaciğer kanseri gelişir.
Hem siroz hem de karaciğer kanseri, sadece yıllardır Hepatit B virüsüyle enfekte olanlarda gelişir. Siroz da, karaciğer kanseri de öldürücü olabilir.
Kronik Hepatit B'si olan herkes çok hasta mı olur?
Hayır. Kronik Hepatit B'si olanların çoğu hiçbir zaman kendini kötü hissetmez. Ancak, kronik Hepatit B'si olan bazı kişilerde çok ciddi hastalıklar gelişebilir. Eğer kronik Hepatit B enfeksiyonunuz varsa, doktorunuz sizi daha çok hastalanmadan tedavi etmek isteyebilir.
Hamileyim. Bebeğimin hastalanmaması için yapabileceğim bir şey var mı?
Evet. Çocuğunuza, doğduktan hemen sonra Hepatit B aşısı yapılacağından emin olmak için doktorunuzla konuşun. Aşılama, çocuğunuzun sağlıklı kalmasına yardım edecektir.
Aşı, üç enjeksiyon halinde yapılır. İlk enjeksiyon çocuğunuzun doğumundan sonraki 12 saat içinde yapılmalıdır. İkinci enjeksiyon, çocuğun doğumundan 1 ay sonra yapılmalı. Üçüncü enjeksiyon ise 1. aşıdan en az 4 ay sonra yapılmalıdır. Aşının işe yaraması için çocuğunuzun her üç enjeksiyonu da yaptırmış olması çok önemlidir.
Eğer annede Hepatit B varsa doğumda bebeğe test yapılmaksızın HBIG ve hepatit B aşısının 1.si yapılmalıdır. Aşının 1 ve 2. si arasında en az 1 ay olmalıdır. 1. aşı ile 3. aşı arasında da en az 4 ay olmalıdır.
Diğer insanlara Hepatit B virüsü bulaştırmamak için yapabileceğim bir şey var mı?
Evet. Aşılama daha büyük çocukları ve erişkinleri de Hepatit B virüsüne karşı koruyabilir. Sağlıklı kalmaları için, evinizdeki herkesin 3 enjeksiyondan oluşan aşı serisini yaptırmalarını sağlamak üzere doktorunuzla konuşun.
Çevrenizdeki kişileri korumak için yapabileceğiniz başka şeyler de vardır.:
· Diş fırçanızı, tıraş bıçağınızı ya da üzerinde kan kalabilecek herhangi bir şeyinizi başkalarıyla ortak kullanmayın.
· Cinsel ilişki sırasında kondom kullanın.
Hepatit B nasıl tedavi edilir?
Neyse ki, kronik Hepatit B ilaçla tedavi edilebilmektedir. Günümüzde başta interferonlar olmak üzere pek çok ilaç bu hastalığın tedavisinde başarıyla kullanılmaktadır. Bugün için ruhsatlı kullanılan ilaçlar Pegile interferon, lamivudin, adefovir ve entecavir 'dir. Bununla birlikte bir kaç yeni antiviral ilaç da ruhsat almak için beklemektedirler.
İnterferon ve antiviral ilaçlar konuyu bilen emin ellerde hastanın hastalığının durumuna göre planlanıp verilir ve takip edilir.
Kaynak : Prof.Dr. Hasan Özkan www.hasanozkan.com
Siz bir Doktor musunuz?
