Paratiroid bezleri, boyundaki tiroid bezinin her iki tarafında bitişik olarak yerleşim gösteren, yuvarlak (oval) şekilli, sağ ve sol tarafta genelde ikişer adet olmak üzere toplam 4 adet kırmızı mercimek büyüklüğünde küçük bezlerdir.
Paratiroid bezleri ne işe yarar?
Paratiroid bezleri, kandaki kalsiyum seviyesinin ayarlanmasında önemli rol oynayan ‘paratiroid hormonu’ üretmektedir. Kalsiyum, kandaki değerlerindeki küçük değişikliklerin bile bazı kas ve sinir bozukluklarına sebep olmasından dolayı, insan vücudunda çok önemli bir etkiye sahiptir. Paratiroid hormonu aşağıdaki olaylarda ana rol üstlenir:
Paratiroid bezinin hastalıkları nedir?
Paratiroid bezlerinin, bu konuda uzman bir hekimin yakın takibini gerektiren pek çok bozukluğu bulunmaktadır. Bunlar;
‘Hiperparatiroidizm’ nedir?
Hiperparatiroidizm, paratiroid bezlerinin aşırı çalışmasından kaynaklanır. Normalden fazla çalışan paratiroid bezleri, çok fazla paratiroid hormonu üreterek kan dolaşımında kalsiyum seviyesinin artmasına neden olur.
Kan kalsiyum seviyesini arttırmak için kemikleri kullanan hormon, salınan aşırı kalsiyum sonucu bu kemiklerde osteoporoza (kemik erimesine) yol açar. Hormonun etkisi ile böbrekler tarafından idrara atılan kalsiyum miktarı artar. Bunun sonucunda böbrek taşlarının oluşması kolaylaşır.
Hiperparatiroidizm denilen durumu oluşturan sebepler, paratiroid bezlerindeki iyi huylu tümörler (adenom) ya da bu bezlerin büyümesidir. Genellikle Kronik böbrek yetmezlikli hastalardaki hiperparatiroidinin nedeni bezlerin büyümesi şeklindedir (Hiperplazi).
Hiperparatiroidizmin belirtileri nelerdir?
Aşağıdakiler hiperparatiroidizmin en sık rastlanan belirtileridir. Buna karşın, bulgular hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Bulgular şu şekildedir:
Hiperparatiroidizm tanısı nasıl konulur?
Ayrıntılı öykü ve fizik muayeneye ek olarak hiperparatiroidizm için gerekli tanısal incelemeler şunları içermelidir:
Hiperparatiroidizm tedavisi
Doktorunuz tarafından hiperparatiroidizm için belirlenen tedavi girişimleri şu esaslara dayanır:
Hiperparatirodizmin tedavi seçeneklerinden biri de cerrahidir. Bu durumda, normalden fazla çalışan paratiroid dokusu ameliyatla çıkarılmaktadır.
Hipoparatiroidizm nedir?
Hipoparatiroidizm, paratiroid bezlerinin normalden az çalışması veya bu bezlerin hasar görmesi sonucunda oluşur. Bu durumda da kan dolaşımında paratiroid hormon üretimi azalır ve kandaki kalsiyum seviyeleri düşer. Düşen kan kalsiyum seviyeleri, kişide dudak kenarında ve ellerde uyuşmalara ve ender de olsa kasılmalara neden olur.
Hipoparatiroidizm sebeplerinden biri tiroid bezinin çıkarıldığı ameliyatlar sırasında paratiroid bezlerden en az birinin çıkarılması veya bezlerin hasar görmesidir. Diğer sebepler ise; doğuştan paratiroid bezi yokluğu ve bilinmeyen sebeplere bağlı bezin ani işlev kaybetmesini olarak sayılabilir.
Hipoparatiroidizm belirtileri nelerdir?
Aşağıdakiler hipoparatiroidizmin en sık rastlanan belirtileridir. Buna karşın, bulgular hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Bulgular şu şekildedir:
Hipoparatiroidizm belirtileri başka hastalıklarla karışabilir. Bu nedenle, tanı için bu konuda uzman olan bir doktorun görüşüne başvurulmalıdır.
Hipoparatiroidizm tanısı nasıl konulur?
Ayrıntlılı öykü ve fizik muayeneye ek olarak kan kalsiyum,fosfor ve paratiroid hormon seviyeleri ölçülür. Düşük kalsiyum,yüksek fosfor ve düşük paratiroid hormon değerleri hipoparatiroidizmi işaret eder.
Hipoparatiroidizm tedavisi
Doktorunuz tarafından hipoparatiroidizm için belirlenen tedavi girişimleri şu esaslara dayanır:
Hipoparatiroidizm tedavisinde esas olan kanda eksik olan kalsiyumu yerine koymaktır. Acil kalsiyum ihtiyacı olduğu durumda (ileri derecede vücutta uyuşma, kramp tarzında adele kasılmaları, nöbet geçirme) hasta rahatlayıncaya kadar damardan kalsiyum iğnesi yapılır. Hipoparatiroidi tanısı alan hastalar, ömür boyu kalsiyum ve/veya D vitamini içeren hapları kullanmalıdırlar.
Paratiroid tümörü nedir?
Paratiroid tümörü, paratiroid bezinin bir büyüme şekli olarak tanımlanabilir. Bu tümörler, bezden paratiroid hormon salgısını arttırarak hiperparatiroidizm tablosuna neden olur. Çoğunlukla paratiroid tümörleri iyi huyludur ve 'adenom' adını alır. Paratiroid bezinin kanseri ise oldukça nadir görülür.
Paratiroid tümörünün bulguları nelerdir?
Paratiroid tümörleri sıklıkla hiperparatiroidizme neden olur. Bu durumda, belirtileri şu şekildedir:
Bu belirtiler başka hastalıklarla karışabilir. Bu nedenle, tanı için bu konuda uzman olan bir doktorun görüşüne başvurmalısınız.
Paratiroid tümörünün tedavisi
Hiperparatiroidizme neden olan paratirodi tümörünün tek tedavisi cerrahidir. Ameliyattan önce hastalıklı bezin ve yerinin radyolojik yöntemlerle tesbiti (Paratiroid MİBİ sintigrafisi ve Ultrasonu) hasta ve cerrah yönünden önem taşır. Nadir de olsa paratiroid tümörü mediasten denilen göğüs boşluğunda da yer alabilir ve göğüs kemiğinin kesilmesini de içeren büyük bir ameliyatı gerektirebilir. Eşzamanlı tiroid nodülü taşımayan ve boyunda kesin yeri tesbit edilmiş paratiroid tümörlü hastaların ameliyatları bu işte deneyimli cerrahlarca hem kısa sürede hem de kozmetik açıdan mükemmel sonuç veren 2-2,5 cm lik kesi ile yapılabilmektedir.
Paratiroid kanserinin tedavisi
Nadir görülen bu bezin kanserlerinin tanınması oldukça zordur. Paratiroid kanseri, eğer lenf bezi yayılımı yoksa, yapışık olduğu tiroid lobu ile birlikte çıkarılmalıdır. Lenf bezi yayılımı varsa o tarafa boyun diseksiyonu gerekir.
Kaynak : Prof.Dr. Mahir Akyıldız www.mahirakyildiz.com
Siz bir Doktor musunuz?
