İyi Huylu Prostat Büyümesi

BENİGN PROSTAT HİPERPLAZİSİ (BPH)

PROSTAT NEDİR, GÖREVİ NEDİR?

Prostat, erkeklerde idrar kesesinin altında bulunan ve üretra denilen idrar kanalını saran bir bezdir. Yetişkin bir erkekte prostat 18-20 gram ağırlığındadır. Prostat salgı bezinin görevi, meniyi oluşturan sıvının bir kısmını sağlamaktadır.

PROSTAT BÜYÜMESİ NEDİR?

Prostat 30’lu yaşlardan itibaren giderek büyümeye başlar. Yaşla beraber prostat büyümeye devam etmesine rağmen ileri yaşlar dışında prostatın bu büyümesi çoğu erkekte önemli sıkıntılara neden olmaz. Özellikle prostatın iç kısmı büyüyerek, idrar yoluna baskı yaparak ve tıkayarak idrar akışını engelleyebilir. Tıkanıklığın derecesine göre hastanın şikayetleri değişmektedir.

Bu duruma "iyi huylu prostat büyümesi" veya medikal adıyla "BPH (benign prostat hiperplazisi)" denmektedir. Ancak 60'lı yaşlarda erkeklerin yarısından fazlasında, 80'li yaşlarda ise %90'ında BPH nedeniyle belirtiler görüldüğü bildirilmektedir. BPH ile prostat kanseri farklı hastalıklardır. BPH prostat kanserine dönüşmez fakat prostat kanseri ile birlikte olabilir. Ayırıcı tanı mutlaka yapılmalıdır.

Hastaların şikayetleri 2 ana grupta değerlendirilir:

İrritatif semptomlar

• Sık idrara çıkma (gündüz ve gece)
• Aniden ve kuvvetli idrar yapma isteği
• İdrar yapma hissi oluştuğunda idrar kaçırma
• İdrar yaparken yanma olması

Obstrüktif semptomlar

• İdrar akım hızının ve idrar kalınlığının azalması
• İdrarı başlatmakta güçlük
• Kesik kesik ve çatallı idrar yapma
• İdrarın sonunda damlama
• İdrarı tam boşaltamama hissi
• İdrarı yaparken ıkınma ihtiyacı hissetme

İdrar yakınmaları BPH’ne özgü yakınmalar olmayıp aynı yakınmalar prostat kanserine bağlı olarak da olabilir. BPH prostat kanseri ile birlikte bulunabilir. Bu nedenle mutlaka prostat kanseri ayırıcı tanısı yapılmalıdır.

BPH’NIN KOMPLİKASYONLARI

• İdrar retansiyonu (İdrar yapamama): İdrar yolu tam olarak tıkanır ve hasta idrar yapamaz. Buna bağlı olarak karın alt bölgede şiddetli ağrı oluşur. İdrar yolundan bir sonda takılarak idrar kesesinde biriken idrar boşaltılmalıdır.
• Üriner sistem enfeksiyonu: BPH’ya bağlı olarak idrarın mesanede kalması sonucu iltihap oluşabilir. Bu durumda hastada, idrarda şiddetli yanma ve yüksek ateş oluşabilir.
• Mesane dekompesasyonu: Prostatın idrar yolunu tıkamasına bağlı olarak tam boşalamayan idrar kesesi giderek genişler, zayıflar ve zamanla kasılma yeteneğini kaybedebilir. İdrar kesesinin kasılma gücünü kaybetmesi, içeride sürekli artık idrar kalmasına neden olur. Bazen ameliyat yapılsa bile bu bozukluk düzelmeyebilir.
• Mesane taşları: Mesanede tıkanıklık nedeniyle biriken idrar, iltihaba ve minerallerin çökmesiyle mesane taşlarına yol açabilir.
• Böbrek yetmezliği (Akut veya kronik): BPH’ya bağlı oluşan üriner sistem enfeksiyonlarında üst sistem böbrekler etkilenerek böbrek yetmezliğine kadar giden komplikasyonlar oluşabilir. Diğer yandan prostatı oluşturduğu tıkanıklığa bağlı olarak mesanede bağlı basınç artışı ve içeride sürekli artık idrar kalması nedeniyle zamanla böbreklerde genişleme ve buna bağlı böbrek işlev bozuklukları oluşabilir. Ender de olsa bazı hastalarda böbrek yetmezliği ortaya çıkabilir.
• Hematüri (İdrardan kan gelmesi): BPH’nın oluşturduğu tıkanıklık, enfeksiyon ve mesane taşları sonucu idrardan kan gelebilir. Hematüri, sonda takılmasını veya operasyonu gerektirebilir.

Bu komplikasyonların bir veya birden fazlasının oluştuğu hastalarda ameliyat gerekmektedir.

Prostatın değerlendirmesinde şu teşhis yöntemleri uygulanır.

• Parmakla Rektal Muayene (PRM): Prostatın büyüklüğü, şeklini ve kıvamı değerlendirilir.
• Serumda PSA (Total ve Serbest PSA) Testi: Kan düzeylerinin yükselmesi enfeksiyonlarda olabildiği gibi prostat kanserinde de olmaktadır.
• Kreatinin ve Üre Düzeyleri: Serum kreatinin ve üre düzeyi, ileri düzeydeki prostat hastalarında artabilir.
• İdrar Analizi: İdrar analizinde iltihap hücrelerinin bulunması veya kan hücrelerinin bulunması halinde buna yol açan başka bir hastalığın varlığı gözönüne alınmalıdır. (Üriner sistem enfeksiyonu, üreter taşları, mesane tümörleri gibi)
• İdrar Akım Hızı Ölçümü (Üroflowmetre): Prostatın idrar yolunu tıkamasına bağlı olarak, idrar akımında azalma ve idrar yapma süresinde uzama görülecektir. Bu testin değerlendirilmesi için 150 ml. idrar yapılması gerekmektedir.
• Ultrasonografik İnceleme : Prostatın büyüklüğü, yapısı, mesanede taş, tümör varlığı ve böbreklerin yapısı hakkında bilgi alınabilir.
• Semptom Skor Sorgulaması: IPSS denilen bir sorgulama sistemi ile hastaların yakınmalarının derecesi hakkında bilgi sahibi olunabilir.
• Postmiksiyonel Rezidüel İdrar (PMR) Tayini: İdrar yaptıktan sonra idrar kesesinde kalan idrar miktarının saptanmasıdır.
• Ürodinami (Basınç-Akım) Çalışması: Bu inceleme ile hastanın yakınmalarının idrar kesesinin kasılma bozukluklarından ve/veya prostatın yaptığı tıkanıklıktan kaynaklanıp kaynaklanmadığı anlaşılır.
• Sistoüretroskopi: Prostatın idrar yollarını ne ölçüde tıkadığını anlamak ve prostat büyümesi dışında idrar yollarında mevcut diğer bir hastalığı saptamak amacıyla, idrar yolundan sistoskop denilen aletle girilerek bu bölgelerin gözle görülerek değerlendirilmesi yapılabilir.

TEDAVİ SEÇENEKLERİ

BPH tedavisi, medikal ve cerrahi tedavi olarak ayrılmaktadır. Cerrahi tedaviden kaçılamayacağı durumlar haricinde medikal tedavi ilk seçenek olarak gözönünde bulundurulmalıdır. Medikal tedaviden beklenen sonuç alınamıyorsa ya da tedaviye rağmen iyileşmiş olan belirtiler zamanla tekrar meydana geliyorsa artık farklı tedavi alternatifleri gündeme gelmelidir.

A) Medikal Tedavi:

a. Alfa-Blokerler (Tamsulosin,Alfuzosin,Terazosin,Doksazosin): Mesane boynu ve prostatta yer alan düz kas yapılarını gevşeterek idrar kanalının genişlemesini sağlarlar.

b. 5-Alfa Redüktaz İnhibitörler (Finasterid, Dutasterid): Testosteronun aktif hali olan dihidrotestosteron’a (DHT) dönüşümünü engelleyerek etki ederler. Bu yolla prostatın belirli oranda küçülmesini sağladıkları bildirilmektedir.

c. Fitoterapi (Sabal ekstresi–Saw Palmetto): Sabal ekstresi bitkisel kökenli bir ilaç olup prostat içindeki iltihaplanmayı ve prostatın büyümesindeki faktörleri engelleyerek prostat üzerinde rahatlatıcı etki gösterir.

B) Cerrahi Tedavi:

1. Hastaya idrar yapmama nedeniyle sonda takıldığı durumlarda

2. Tekrarlayan idrar kanamaları varlığında,

3. Tekrarlayan idrar yolu infeksiyonları varlığında

4. Mesane taşı varlığında,

5. Üst üriner sistem yani böbrek hasarının oluştuğu hastalarda direkt cerrahi tedavi önerilmektedir.

Medikal tedavinin yeterli gelmediği durumlarda artık girişimsel tedavi alternatifleri gündeme gelmelidir. Cerrahi tedavi açık veya TUR denen transüretral yolla olmak üzere 2 yolla yapılabilir. Transüretral (TUR) yolla yapılan operasyonda çeşitli enerji kaynakları kullanılabilir. Buna bağlı olarak operasyon isimlendirilir.

1. TUR-prostat (monopolar, bipolar ve plazmakinetik yöntemi): İyi huylu prostat büyümesinin (BPH) cerrahi tedavisinde en sık uygulanan yöntemdir. Operasyon genel veya spinal anestezi altında yapılabilir. Operasyon bir optik sistem görüntülerin bir monitöre aktarılarak büyütülmüş görüntüler eşliğinde yapılır. Bu ameliyat sırasında sürekli yıkama sıvısı kullanılması gerekmektedir. Transüretral yolla girilerek prostat enerji kaynakları ile küçük parçalar halinde kesilir ve loop yardımıyla kanamalar durdurulur. İdrar kesesi içerisinde biriken prostat dokuları daha sonra vakum sistemiyle dışarıya çıkartılır. Operasyon sonrası mesaneye idrar yolundan bir kateter konularak 2 gün süreyle bırakılır.
2. Lazer vaporizasyon veya enükleasyon: Aynı şekilde transüretral yolla girilerek lazer enerji kaynağı ile prostatın buharlaştırılması ya da prostatın enükleasyonu şeklinde uygulanır. (KTP, diod, thulium, holmium)
3. Greenlight lazer: Son yıllarda lazer kullanımı tıbbın birçok alanında yaygınlaşmış ve günümüze kadar birçok lazer türleri prostat ameliyatlarında kullanılmıştır. Bu amaçla en son olarak Greenlight (Yeşil Işık) lazer yöntemi kullanılmaktadır. Greenlight lazer prostatektomi veya tıbbi adıyla PVP (Photoselective Vaporizastion of the Prostate) yönteminde kullanılan KTP lazer, yeşil ışık oluşturmakta ve bu nedenle yöntem "Greenlight Prostatektomi’’ olarak anılmaktadır. KTP lazer prostat dokusu tarafından selektif olarak absorbe edilmektedir, yani prostat için seçici bir özelliği vardır. Greenlight lazer enerjisi aslında kandaki hemoglobin tarafından emilmekte ve prostat dokusu ile beraber kan damarlarını da buharlaştırmaktadır. Bu yüzden işlem sırasında kanama yok denecek kadar az görülmektedir.
4. Açık prostatektomi: Prostat ağırlığı 100-120 gramın üzerindeki prostatlarda ve/veya çok sayıda mesane taşı varlığında uygulanmaktadır.
   
5. Minimal invaziv tedaviler
6. Prostatik stent uygulamaları: Medikal tedavilere cevap vermeyen ve cerrahi tedavi gerektirdiği halde genel durum bozukluğu nedeniyle ameliyat edilemeyecek olan hastalarda uygulanabilir.
7. Transüretral mikrodalga tedavisi (TUMT): Transüretral mikrodalga tedavisi büyüyen prostat dokusunu küçültmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir.