Botoks (botox), “Botilinum toksini” nin kısaltılmış ticari adıdır. Piyasada başka marka ilaçlar da bulunmaktadır. Özellikle konservelerde üreyen ve besin zehirlenmesine neden olan Clostridium botilinum adlı bir bakterinin ürettiği toksindir.
Botoks sinir-kas kavşağında sinirlerden kaslara giden uyarıyı 3-12 ay boyunca geçici olarak durdurarak etki göstermektedir. Konserve zehirlenmelerinde yüksek miktarda kana karışarak solunum kaslarını felç ettiği tesbit edildikten sonra laboratuar koşullarında üretilerek tıbbi uygulamalarda kullanılmaya başlamıştır. Öncelikle spastik hastalardaki kas kasılmalarını önlemede ve şaşılık tedavisinde kullanılmıştır. 1990'lı yılların başında ise yüzdeki kırışıklıkların giderilmesi amacıyla tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Aşırı terleme tedavisinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda ek olarak migren tedavisinde de çok yararlı sonuçlar alınmaktadır. Her ne kadar botoks denince ilk akla gelen estetik olsa da ülkemizde kullanılan her 4 botokstan 3'ü estetik dışı hastalıklar içindir.
Botoks, özellikle üst yüz bölgesi denilen alındaki çizgiler, burun üstündeki kırışıklıklar ve kaz ayağı olarak bilinen göz kenarındaki yaşlanmayla ortaya çıkan görüntünün düzeltilmesinde çok başarılı sonuçlar vermektedir. Zira bu bölgedeki kırışıklıkları estetik cerrahi yöntemlerle düzeltmek çok kolay olmamaktadır, bu ameliyatlara ek olarak botoks uygulanması gerekmektedir. Diğer bir avantajı da kaş kenarlarını kaldırıcı etkisidir. Ayrıca bazı kişilerde burun ucu konuşurken ve özellikle gülerken hareket eder, çoğunlukla beraberinde üst diş etleri de görünür. Botoks bu kişilerde de yararlı olabilmektedir. Bu kadar etkili olmasa da dudak çizgilerine (sigara çizgileri) ve boyun bantlarına da uygulanabilmektedir.
Herhangi bir anesteziye gerek kalmadan cilt bir miktar soğutulduktan sonra çok ince uçlu bir iğne ile 3-4 dakika süren sivrisinek ısırması şeklinde hissedilen enjeksiyonlarla işlem tamamlanır. Bazı kişilerde baş ağrısı ya da nezle benzeri etki ortaya çıkabilmektedir. Etkisi 2-3 gün sonra ortaya çıkar. Etki süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte ortalama 6 ay kadar sürmektedir. Ardışık botoks enjeksiyonları sonrası kalıcılığın uzadığı gösterilmiştir.
Botoks, kalıcı olmayan ve belirli aralıklarla tekrar edilmesi gereken bir yöntem olmakla birlikte ameliyat gerektirmeyen, uygulaması kolay ve acısız, etkisi hızlı ortaya çıkan ve sonrasında herhangi bir istirahat gerektirmeyen nisbeten ucuz bir tedavi olması nedeniyle günümüzde oldukça fazla tercih edilmektedir. Bu kadar sık kullanılmasına rağmen ciddi bir sorunla karşılaşılmamıştır. Hamileler ve emziren annelerde yapılması önerilmemektedir. Yanlış bir uygulama bile yapılsa en geç 3-4 ay içerisinde geri dönüş olacaktır. Yine de yüz bölgesi anatomisine hakim deneyimli bir plastik cerrah tarafından uygulanması hem istenmeyen sonuçlardan kaçınılması hem de daha güzel sonuçların alınması bakımından önemlidir.
Botoks hakkında yanlış bilinenler
- Botoks dudakları kalınlaştırır, yüzü şişirir.
Hayır. Botoks bir dolgu maddesi değildir. Bu ama için kişinin kendi yağını, dokusunu veya hyaluronik asit gibi dolgu maddelerini kullanmaktayız.
- Botoks yılan zehridir, ölüm riski vardır.
Hayır. Botoks sık kullanılan aşılar ve antibiyotikler ile aynı laboratuar teknikleri ile imal edilmekte. Herhangi bir hayvandan ya da böcekten elde edilmemekte. Piyasadaki botoks ile bir insanı öldürmeniz imkansız.
- Botoks şeytan yüzü yapar. Kişiyi ruhsuz gösterir.
Sadece botoks ile böyle bir duruma yol açmak imkansız. Botoks çoğunlukla üst yüzde etkilidir. Uygun şekilde kullanıldığında kaşlarınızı çatma, hayret etme gibi sinirli ve üzüntülü görüntü azaltılır ve daha yumuşak bir ruh hali görüntüsü ortaya çıkar. Bu tür mimikler profesyonel oyuncu değilseniz normal hayatta sizi rahatsız etmeyecektir. Dahası asık suratlı ve asabi bir görüntünüz varsa botoks size ilaç gibi gelecektir.
- Bir kere botoks yapıldı mı bağımlılık yapar ve sürekli yaptırmak gerekir.
Tıbbi olarak böyle bir bağımlılık yok. Ancak botoks 6-12 ay gibi geçici bir düzelme sağlayacaktır. Bu süre içinde botoks yaptırmadan önceki görüntünüzü unutacağınız için botoks etkisi geçince sanki daha çok yaşlanmış gibi hissedeceğiniz bir gerçek. Dahası düzenli aralıklarla yapılan botoks enjeksiyonları etki süresini uzatır. Hatta 30'lu yaşlardan itibaren yapılan koruyucu botoks enjeksiyonlarının yaşlanmayı geciktirdiği gösterilmiştir.
- Botoks sadece estetik amaçlı yapılan bir uygulamadır.
Yanlış. Botoks bir çok spastik hastalığın tedavisinde, şaşılıkta, migrende, aşırı terlemelerde, çene ağrılarında kullanılan bir ilaçtır. Ülkemizde kullanılan botoksun sadece dörtte birinin estetik amaçlı kullanıldığı düşünülmektedir.
- Botoks yapılınca ek başka bir işleme gerek kalmaz.
Hayır. Plastik cerrahide botoks birçok işleme ek olarak kullanılmaktadır. Mesela yüz germe işlemiyle göz kenarlarındaki ince kırışıklıkları ve alın bölgesini düzeltmek çok zordur. Ancak botoks yanak ve boyun bölgesindeki sarkmaları düzeltemez. Bu nedenle sarkma ve torbalanmalar cerrahi yöntemle, ince kırışıklıklar botoks ile düzeltilerek mükemmel sonuç alınabilir. Bazen alın bölgesindeki kırışıklıklar çok derindir ve botoks yeterince etkili olmayabilir. Böyle durumlarda botoksa ek olarak dolgu da uygulanmalıdır.
- Kaş kaldırmak için botoks yeterlidir.
Bazen. Botoks ile kaşlar sadece birkaç milimetre kaldırılabilir. Aslında botoks kaşları kaldırmaktan çok yay şekli vermek için kullanılır. Kaşlarınız gerçekten düşükse başka işlemlerin yapılması gerekir.
- Botoks ucuz bir ilaçtır.
Botoks toz halindedir ve sulandırılarak kullanılır. Ayrıca soğuk ortamda saklanması gerekir. Teorik olarak istediğiniz kadar sulandırıp istediğiniz kadar kişiye uygulayabilirsiniz. Ancak etkili sonuç almak için önerilen sulandırma oranına uyulmalıdır. Bu halde bir flakon ilaç ile ideal olarak iki, en fazla üç kişiye uygulama yapılabilir. Ayrıca sulandırıldıktan sonra yine soğuk ortamda saklanmalı ve birkaç gün içinde kullanılmalıdır. Hal böyleyken ucuz uygulamaların ne kadar etkili ve uzun sonuçlar oluşturacağı tartışmalıdır.