Gebelik Takibi

Gebelik takibinin (prenatal bakım) amacı, gebelik tespit edildikten sonra tüm gebelik boyunca, gebelik sürecini ve fetüsü değerlendirmek ve zamanında gerekli önlemleri almaktır.

A- Gebelik Yaşı Hesaplaması:

Normal gebelik süresi başlangıcı olarak son adet tarihi (SAT) kabul edilir. Gebelik süresi SAT esas alınarak ortalama 280 gündür, hafta olarak ortalama 40 hafta, ay olarak 28 günlük 10 lunar aya eşittir. Tahmini doğum tarihi ise Naegele kuralına göre hesaplanır; SAT'nin birinci gününe 7 gün ilave edilir, 3 ay geri gidilir ve bir yıl eklenerek tahmini doğum tarihi tespit edilir. Kaliteli bir ultrason ile 6. haftadan itibaren fetal kalp atımları izlenebilir. İlk gebelikte fetal hareketler ortalama 19. gebelik haftasından sonra hissedilir. Daha sonraki gebeliklerde daha erken haftalarda fetal hareketler fark edilebilir.

Ortalama 20 hafta civarında rahim üst kısmı göbek seviyesinde tespit edilir. SAT'ni bilmeyenler ile ultrasonda saptanan fetal ölçümler SAT ile uyumlu olmayan gebelerde, ilk tremesterde (ilk üç aylık gebelikte) yapılan ultrasonografi ile fetal yaş belirlenebilir.

B- İlk Defa Gebelik Muayenesi İçin Başvuran Gebelerde Yapılması Gereken Tetkikler:

• İlk vizitte, kan grubu ve Rh faktörü, kan sayımı, hepatit markerları, HIV, tam idrar tetkiki, idrar kültürü, vajinal smear, troid fonksiyon testi, TORCH grubu enfeksiyon hastalıklarının taraması, rutin biyokimya tetkiki.
• 11-13 gebelik haftasında ikili tarama testi
• 16-18 gebelik haftasında üçlü tarama testi
• 15-18 gebelik haftasında risk tesbit edilen gebelere amniosentez
• 18-22 gebelik haftasında,fetal anomali taraması için ayrıntı ultrasonografi.
• 24-28 gebelik haftasında glukoz tarama testi ve rutin biyokimya, tam kan sayımı.
• 36. gebelik haftasında, Grup B streptokok kültürü.

C- Beslenme ve Kilo Alımı:

Gebe kadınların kalori ihtiyacı, gebe olmayanlara göre günde 300-500 kalori daha fazladır. Dengeli bir diyette gebenin alması gereken vitamin ve mineraller genellikle yeterince bulunur. Gebeler, hem kan hacmi arttığından hem de fetüs gereksinimleri için daha fazla demire ihtiyaç duyarlar. Demir, yumurta, kırmızı et, karaciğer, yeşil yapraklı sebzeler, kepekli buğday, kuru fasulyede, kurutulmuş meyvelerde bolca bulunur. Gebeler demir ilacı kullanıyorsa aç karnına ve portakal suyu ile aldıklarında emilimi artar. Toxoplazma riski nedeniyle gebeler çiğ etten uzak durmalıdır.

Tüm gebelik boyunca ortalama 12-16 kg. arasında kilo alımı normal kabul edilir. Gebeliğin başlangıcında ilk 3 ayda en fazla 3 kg. alınmalıdır. Son 3 ayda ise haftada yarım kilogramdan fazla alınmamalıdır. Gebe kadınlar kilo kaybetmemelidir, kilolu gebe kadınlar bile gebelik süresince yedi kilogramdan daha az kilo artışı göstermemelidir. Yedi kilogramın altında kilo alan gebelerin kan plazma hacmi artışı az olacağından bebeklerinde gelişme geriliği tespit edilebilir.

Gebeliğin ilk üç ayında sık görülen bulantı ve kusmaları önlemek için gebeler, sık aralıklarla yemek yiyerek mideyi boş bırakmamalı, yağlı ve baharatlı yiyeceklerden uzak durmalı ve gece ara öğünde protein (süt, yoğurt, et) almalı ve sabah yataktan kalkmadan kraker, ekmek gibi gıdaları tüketmelidir.

D- Egzersiz:

Gebelik süresince tıbbi ve gebeliğe bağlı bir komplikasyon yoksa gebeler orta düzeyde fiziksel aktivitelere devam edilebilir. Bu aktiviteler kalp damar ve kas performansını artırır. Gebelere ağırlık kaldırma içermeyen, karın kaslarını yormayan egzersizler verilmelidir. Egzersiz yapan gebeler susuz kalmamalı ve egzersiz sırasında çok rahat edeceği kıyafetler giymelidir. Gebeler uzun süre ayakta durmaktan kaçınmalıdır. Gebeler, oksijen miktarını azalttığı için aerobik egzersiz yapmamalıdır.

Gebelerin ağırlık merkezi değiştiğinden denge kaybına neden olan hareketleri de yapmamalıdır.

Gebelikte sancıları olan, erken doğum riski taşıyanlar, rahim ağzı yetmezliği olan, gebelik boyunca kanaması olan ve bebeğinde gelişme geriliği olan gebelerin egzersiz yapmaları sakıncalıdır.

E- Sigara, Alkol Gibi Alışkanlık Yapıcı Madde Kullanımı:

Sigara dumanında bulunan karbonmonoksit ve nikotin, fetüse zararlı etkiler yaptığından sigara içen gebelerde düşük riski, plasentanın erken ayrılması, erken su kesesi açılması, ani bebek ölümü gibi riskler daha sık görülmektedir.

Gebelikte alkol kullanmak oldukça zararlıdır. Alkolün fetüs üzerinde zararlı etkilerinin ortaya çıktığı eşik değer bilinmemektedir. Alkol (etanol) plasentayı ve fetal kan-beyin bariyerini rahatlıkla geçer ve fetüs üzerinde teratojenik etkisi en çok ilk üç ay içinde gözlenir. Gebelikte alınan alkol en çok fetal yüz anomalisi ve beyinde fonksiyon bozukluğuna neden olur.

Gebelikte marihuana, kokain gibi yasadışı maddeler kullanılmamalıdır. Tüm madde bağımlısı gebelerde erken doğum, fetal ölüm, gelişme geriliği, davranış bozukluğu gibi riskler olabileceği anlatılmalı ve madde bağımlısı olan gebeler, madde bağımlılığı tedavisi görmelidir.

F- Aşılar:

Aslında gebe kalmadan önce tüm kadınların kızamık, kızamıkçık, kabakulak, difteri, tetanoz, poliomiyelit ve su çiçeğine karşı aşılanmış olması gerekir. Rubella aşısı yapılan kadınların dört hafta gebe kalmaması önerilir.

Gebelikte ise fetüs açısından sadece canlı virüs aşıları risk teşkil eder. Gebelere tetanoz ve difteri aşısı kombine olarak yapılabilir. Gebeliğin ikinci ve üçüncü trimesterinde astım, kalp akciğer hastalığı, şeker hastalığı olan ya da immün sistemi zayıf olan gebelere salgın yaptığı mevsimlerde "influenza aşısı" yapılmalıdır. Bir şekilde dalağı alınmış gebelere de "pnömokok aşısı" yapılmalıdır.

Hepatit A veya B, tetanoz, kızamık, suçiçeği veya kuduz virüsüyle karşılaşan gebelere koruyucu olarak o hastalığa özgü immünglobilin verilebilir. Doğumdan beş gün önce ya da iki gün sonraya kadar suçiçeği çıkaran gebelerin yeni doğan bebeklerine koruyucu olarak varisella zoster immünglobilin (VZIG) verilmelidir.

G- Cinsel İlişki:

Kanama ve erken doğum riski olan kadınlar cinsel ilişkiden kaçınmalıdır.

H- Gebeliğe Bağlı Diğer Durumlar:

Gebelerde sırt ağrısı, kasık ağrısı ve hemoroid (basur) gibi şikayetler sık rastlanır. Dik durmak, çok yüksek topuklu ayakkabı giymemek, kabız kalmamak şeklinde önlemlerle bu şikayetler oldukça azaltılabilir.