Kordon Kanı ve Önemi

İnsanoğlunun hastalıkları yenme ve yaşlanmanın önüne geçme çabası geçmişten günümüze dek devam etmektedir. Genetik şifrenin çözülmesi ile birlikte, genlerin yapılarındaki bozukluklara bağlı hastalıkların kesin ve kalıcı çözümleri olabilecektir. Ancak, genetik şifrede meydana gelen bozulmalarla çok da fazla ilişkili olmayan birçok hastalık, doku-organ yetmezliğine neden olarak insan yaşamını tehdit etmektedir. Hastalıkların tedavisinde, kök hücrelerin önemli bir potansiyel olabileceği yakın zamanda ortaya atılmış ve baş döndürücü hızla yapılan araştırmalarla kanıtlanmaya çalışılan müthiş bir teoridir. Son yıllarda kök hücreler kullanılarak yapılan hücresel tedavilerdeki başarı oranları bu düşüncenin salt bir teori olmadığına işaret etmektedir.

KÖK HÜCRE NEDİR?

Kök hücreler, insan vücudunda bulunan ve her türlü vücut hücresine dönüşebilen ana hücrelerdir. Vücutta en fazla olduğu zaman anne karnındaki bebeklik çağıdır. En fazla bulunduğu dokular, bebeklerin göbek kordonu, kemik iliği ve damarlarımızda dolasan kandır.

KÖK HÜCRE NEDEN ÖNEMLİDİR?

Kök hücre, vücudumuzdaki bütün hücrelerin ana kaynağı, doku ve organların ana yapı taşıdır. Her türlü vücut hücresine dönüşebilen ana hücrelerdir. Nerede bir zedelenme veya onarım ihtiyacı varsa, oraya giderek gereken hücre tipine dönüşür ve hasarı onarırlar. Kalp krizi geçirende kalbe, karaciğer harabiyeti olanda karaciğere, kemiği kırılanda kırık hattına giderek gerekli tamiratı yaparlar. Yaşlandıkça sayıları azalır.

KORDON KANI NEDEN ÖNEMLİDİR?

Plasenta kanı olarak da bilinen “Göbek Kordon Kanı” plasenta ile bebek arasında bağlantıyı sağlayan göbek kordonu içinde dolaşan kandır. Bu kan, kök hücre açısından son derece zengindir.

Yetişkin kemik iliğinden kök hücre elde etmek steril cerrahi işlemler gerektirir. Bu işlemlerin belli maddi külfetleri vardır ve hastalık gibi ihtiyaç durumunda yapılan bir işlemdir.

Oysa göbek kordonundaki kandan elde edilen kök hücre, cerrahi müdahale gerektirmez. Anne ve bebek açısından herhangi bir risk yoktur. Daha kolay elde edilebilir ve daha ucuzdur. Olası bir hastalık durumunda çoğaltılması, ilikten alınan kök hücrelerine nazaran daha kolay olmaktadır.

KORDON KANI HANGİ AMAÇLA SAKLANIR?

İleride kök hücre tedavisi gerektirecek organ, doku hasarı olması durumunda hem bebek için hem de kardeş ve diğer yakın akrabaları için de kullanılabilir. Kendi kök hüreceleri kullanıldığında doku uyumu olan verici aramaya gerek kalmaz ve uyum sorunu yaşanmaz. Aile içinde doku uyumu daha fazladır.

Habis kan hastalıklarında ve bazı kanser türlerinde, sağlıklı kan miktarını yükseltmek için yoğun olarak kullanılmaktadır. Günümüzde bu yeni yöntemden şimdilik 50 civarında hastalığın tedavisinde faydalanılmaktadır. Dünya çapındaki yoğun araştırmalar, yöntemin kullanım alanlarını hızla geliştirmektedir.

NASIL ALINIR VE SAKLANIR?

Beklenen doğum tarihinden en az 1-2 hafta önce ilgili kordon kanı laboratuvarı ve doğumu yaptıracak olan hekime durum bildirilmeli ve gerekli hazırlıkların (tahlil) yapılması sağlanmalıdır. Bu sayede gerekli ekipman ve belgeler doğum anında hazır bulundurulabilir.

Kordon kanı, genellikle doğumu yaptıran hekim tarafından alınır. Doğumun vaginal veya sezaryan yoluyla olması işlemde bir fark yaratmaz. Bu yöntem, anneye veya bebeğe acı vermez, doğum sürecini etkilemez.

Bebek doğduktan hemen sonra göbek kordonunun ortasına "klemp" (mandal) takılır ve göbek kordonu kesilir. Bebek yeni doğan doktoruna verilir. Geride kalan plasenta (eş) içindeki kan, banka tarafından verilen özel torbaya alınır. Fazla zaman almayan, ortalama 1-2 dakika süren kolay bir işlemdir. Ne kadar fazla kan toplanabilirse o kadar fazla kök hücre alınmış demektir.

Toplanan kan, en geç 24-36 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Bankaya ulaşan kordon kanı, ileride olası bir kök hücre nakli için baz alınmak üzere miktar, kök hücre sayısı ve mikrobik tetkikler açısından incelenir. Daha sonra, değişik dondurma formüllerinden biri kullanılarak kök hücreler dondurulur ve sıvı azot tanklarına yerleştirilerek -196°C'de saklanır. Saklama süresi olarak tıbben belirlenmiş bir zaman bulunmamaktadir.

TEDAVİSİNDE KÖK HÜCRESI KULLANILAN HASTALIKLAR:

• Lösemi, lenfoma gibi kanser hastalıkları,
• Kemik iliği hastalıkları ve bağışıklık yetersizlikleri,
• Kalıtsal kan hastalıkları,
• Doğuştan gelen metabolik düzensizliklerinde kullanılmaktadır.

Halen zarar gören organların kök hücre yardımıyla eski haline dönüştürülmesi için pek çok çalışma yapılmaktadır. Kök hücrelerden, labaratuar ortamında yeni organ yapımı üzerinde çalışmalar halen devam etmektedir.