Çocuklarda Yalan Söyleme Davranışı

Çocukların yalan söylemesi ebeveynleri oldukça endişelendiren bir konudur. Çocuğun sağlıklı gelişimi için dikkatle ele alınması gerekmektedir çünkü yalan karşısında verilen tepkiler bu davranışın devamını ve daha da sıklaşmasına neden olabilir.

Çocukların söylediği yalanlar yaşlarına göre farklılık gösterebilir.

6-7 yaş öncesinde söylenen yalanlar çoğunlukla “sözde” yalanlardır. Bu dönemde çocuklar gerçek dışı konuşabilirler, olmamış olaylar anlatabilirler ya da hayali arkadaşları olabilir. Söyledikleri yalanlar daha çok oyun gibidir. Bu tarz doğru söylememe durumunu yalan olarak nitelendirmemek gerekmektedir. Çocuk ile konuşurken de “yalan” kelimesi kullanılmadan iletişim kurulmaya çalışılmalıdır. Bu dönemde verilen tepkiler çok kritiktir çünkü verilecek abartılı tepkiler yalan söyleme alışkanlığına dönüşebilir. Bazen de çocuklar çevresindekileri kandırmak, ilginç şeyler anlatarak onları şaşırtmak ve ilgi çekmek için yalan söyleyebilirler. Bu tarz yalanlara ise “patolojik yalanlar” denilmektedir. Çoğu durumda çocuk bir yanlış yapmıştır ve bu suçu gizlemek için yalan davranışına başvurmaktadır. Bu tarz yalanlar ileride bazı hırsızlık gibi ciddi davranış bozukluklarına da neden olabilmektedir.

“Sosyal yalanlar“ ise daha çok nezaket veya gönül alma gibi nedenlerle söylenen yalanlardır, çocukluktan ergenliğe doğru olan dönemde daha sık görülür. Bunların yanında anne ve babalarının yalan söylediğine şahit olan çocuklar, bu davranışı model alıp yalan söyleyebilir. Bazen çocuk, davranışları için sık sık eleştiriliyorsa ve ceza alıyor ise kendisini savunmak için yalan söyleyebilir. Bazı çocuklar ise “yüceltilmiş yalan“ diye adlandırılan başkalarının hayranlığını kazanmak ve takdir görmek için yalan söyleyebilir. Bunlar “3 katlı evimiz var” gibi maddi içerikli olmasının yanında, babası ölmüş bir çocuğun “babam var” demesi örneğinde olduğu gibi manevi içerikli de olabilir. Çıkar için söylenen yalanlarda ise bir durumdan kar elde etmek için yalan söyleme durumu vardır; çoğu zaman anne ve baba model alınmıştır.

Çocuklarda Yalan Söylemenin Nedenleri

Yalan söyleme altında pek çok karmaşık nedenlerin yattığı bir konudur. Herkes için farklı bir ihtiyaca hizmet eder. Çocukların yalan söylemesinin nedenleri çoğunlukla aşağıdaki gibidir:

• Çocuklar anne ve babalarından onay almak ve onlar tarafından beğenilmek için yalan söyleyebilirler. Özellikle mükemmeliyetçi ve çocuklarının başarı/başarısızlığına karşı aşırı hassas ebeveynlerin çocukları, anne ve babalarının kendilerini yetersiz görmemesi için yalana başvurabilir.
• Cezalandırıcı ebeveynlerin çocukları yanlış davrandıklarını düşündüklerinde cezadan kaçmak için yalan söyleyebilirler.
• Çocuğa verilen görevler, çocuğun potansiyeli ile uyumsuz ise görevi yapmamak için yalan söyleyebilirler.
• Çocukların başka sorunları ya da aile içi sorunlar için yaptığı bir yardım çığlığı olabilir.
• Bazen dikkat çekmek ve ilgiyi üzerinde toplamak için yalan söyleyebilirler.
• Yalan söylemek çocukların işlerini halletmesini sağlıyorsa ve bir nevi ödül getiriyorsa yalan söyleyebilirler.
• Anne ve babası ya da arkadaşları yalan söyleyen çocuklar bu davranışı taklit edebilir.
• Ailesine aşırı bağlı çocuklar, onları üzmemek ve sevgilerini kaybetmemek için gerçeği gizleyebilirler.
• Bazen sadece güzel şeyler hissetmek için yalan söyleyebilirler, bunun için hayallerinde olmasını istedikleri şeyleri olmuş gibi anlatabilirler.

Yalan Söyleyen Çocuklara Yaklaşım

• İlk adım yalanın özelliğini bilmektedir. Yalanın hangi amaçla söylendiğinin bilinmesi gerekmektedir. Bir hatayı gizlemek mi yoksa bir başkasına yardım veya onları incitmemek için mi veya ilgi çekmek ve sevilmek için mi olduğu ortaya çıkarılmalıdır.
• Yalana kıskançlık, mutsuzluk , travma, korku, takdir kazanma ve dikkat çekme gibi hangi psikolojik faktörlerin neden olduğu incelenmelidir.
• Çocuğun yalanı en çok kime karşı söylediği ortaya çıkarılmalıdır.
• Çocukların en sık yalan söylediği durum ve koşullar tespit edilmelidir.
• Çocuğa yalan söylemenin avantaj ve dezavantajları, doğru söylemenin avantaj ve dezavantajları açıklanmalı ve yalanın uzun vadede zarar getireceği gösterilmelidir.
• Çocuklar kötü bir şeyler yaptığında bile doğruyu söylediklerinde takdir edilerek pekiştirilmelidir.
• Yalan söyledikleri için azarlanmamalı ve ağır cezalar verilmemelidir; sözel ve fiziksel şiddet uygulanmamalıdır.
• Çocuklar ile bu konuda konuşurken onların kişiliği değil davranışı ele alınmalıdır.
• Anne ve baba olarak yalan söylemekten kaçınılmalıdır.